Chia thừa kế theo di chúc với di chúc chung vợ chồng

1. Luật sư tư vấn về pháp luật dân sự

Di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết. Những người được hưởng di sản thừa kế là những người có tên trong di chúc của người chết để lại. Tuy nhiên, ngoài những người có tên trong nội dung di chúc, có một số chủ thể khác vẫn được hưởng di sản của người chết để lại mà không phụ thuộc vào nội dung di chúc như con chưa thành niên, cha, mẹ, vợ, chồng, con thành niên mà không có khả năng lao động. Những người ở trên vẫn được hưởng phần di sản bằng hai phần ba suất của một người thừa kế theo pháp luật nếu di sản được chia theo pháp luật.

Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào về lĩnh vực dân sự, bạn có thể liên hệ với chúng tôi thông qua hình thức gửi Email tư vấn hoặc liên hệ qua tổng đài 1900.6169 để được hỗ trợ tư vấn.

2. Tư vấn về thừa kế theo di chúc

Câu hỏi: Năm 2012 Ba – Mẹ tôi có lập di chúc để lại căn nhà cho tôi và người anh (nhà có 5 anh chị em). Di chúc do Ba – Mẹ tôi tự nguyện lập khi đầu óc con tỉnh táo và minh mẫn, không bị tác động của bất kì ai và được lập tại phòng công chứng. Nội dung di chúc là sau khi Ba – Mẹ tôi chết thì anh tôi và tôi được toàn quyền quyết định về căn nhà do ông bà đứng tên. Ba tôi vừa mới chết năm 2015 hiện tại chỉ còn lại Mẹ. Xin nhờ tư vấn giúp:

1/ Bảng di chúc có qui đinh thời hạn hiệu lực bao nhiêu lâu?

2/ Thời điểm mở thừa kế qui định được tính hiệu lực vào thời điểm người chết trước hay người chết sau? Hiện tại Mẹ tôi còn sống thì bảng di chúc chưa có hiệu lực phải không? Và phải đợi khi Mẹ tôi chết mới được mở thừa kế phải không?

3/ Theo như bảng di chúc thì anh tôi và tôi được toàn quyền quyết định về căn nhà sau khi Ba – Mẹ chết thì tôi và người anh tự thỏa thuận để xử lí sang tên căn nhà được hay không hay phải cần 3 người chị đồng ý mới được?

4/ Nội dung di chúc như vậy thì ba người chị còn lại thì có quyền thừa hưởng di sản không ? Và nếu không được hưởng thì có quyền khởi kiện hay không ? Xin cảm ơn

Trả lời tư vấn: Cảm ơn bạn đã gửi câu hỏi đề nghị tư vấn đến Công ty Luật Minh Gia, trường hợp của bạn chúng tôi tư vấn như sau:

Nếu di chúc của ba mẹ bạn được lập tại văn phòng công chứng tại thời điểm lập di chúc ba mẹ hoàn toàn minh mẫn, sáng suốt đáp ứng điều kiện về di chúc hợp pháp thì di chúc có hiệu lực theo pháp luật  theo nguyên tắc sau:

1. Di chúc không có quy định về thời hạn mà chỉ có quy định về thời điểm mở thừa kế. Kể từ thời điểm mở thừa kế, những người thừa kế có các quyền, nghĩa vụ tài sản do người chết để lại.

2. Liên quan đến di chúc chung của ba và mẹ.

Theo Bộ luật dân sự năm 2015 không còn quy định nào điều chỉnh về vấn đề di chúc  của vợ chồng di chúc chung của vợ chồng. Tuy nhiên tại khoản 1 Điều 35 Luật Hôn nhân gia đình năm 2014  có quy định như sau:

"Điều 35. Chiếm hữu, sử dụng, định đoạt tài sản chung

1. Việc chiếm hữu, sử dụng, định đoạt tài sản chung do vợ chồng thỏa thuận."

Đồng thời căn cứ theo quy định tại Điều 661 Bộ Luật dân sự 2015  về trường hợp hạn chế phâ chia di sản có thể hiện:

“Trường hợp theo ý chí của người lập di chúc hoặc theo thỏa thuận của tất cả những người thừa kế, di sản chỉ được phân chia sau một thời hạn nhất định thì chỉ khi đã hết thời hạn đó di sản mới được đem chia.

Trường hợp yêu cầu chia di sản thừa kế mà việc chia di sản ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống của bên vợ hoặc chồng còn sống và gia đình thì bên còn sống có quyền yêu cầu Tòa án xác định phần di sản mà những người thừa kế được hưởng nhưng chưa cho chia di sản trong một thời hạn nhất định. Thời hạn này không quá 03 năm, kể từ thời điểm mở thừa kế. Hết thời hạn 03 năm mà bên còn sống chứng minh được việc chia di sản vẫn ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống của gia đình họ thì có quyền yêu cầu Tòa án gia hạn một lần nhưng không quá 03 năm.

Do đó hiện tại khi ba và mẹ bạn lập di chúc chung để định đoạt di sản mà bố mất trước cho nên tại thời điểm hiện tại những người thuộc hàng thừa kế có thể thỏa thuận về thời điểm chia. Mặc dù quy định về di chúc chung vợ chồng không còn được ghi nhận trong BLDS năm 2015 nhưng dựa trên nguyên tắc đồng sở hữu tài sản và theo ý nguyện của cả ba và mẹ thì thì thời điểm phân chia di sản thừa kế vẫn là thời điểm sau khi cả bố và mẹ mất.

3. Nếu di chúc đã trao toàn quyền sử dụng căn nhà cho hai anh em bạn nên sau khi cả ba và mẹ bạn cùng qua đời thì sau khi ba mẹ qua đời, hai anh em bạn có thể thỏa thuận để xử lý căn nhà mà không cần thông qua những người chị còn lại trừ trường hợp tại Điều 644 BLDS 2015 về những người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc. Cụ thể:

“1. Những người sau đây vẫn được hưởng phần di sản bằng hai phần ba suất của một người thừa kế theo pháp luật nếu di sản được chia theo pháp luật, trong trường hợp họ không được người lập di chúc cho hưởng di sản hoặc chỉ cho hưởng phần di sản ít hơn hai phần ba suất đó:

a) Con chưa thành niên, cha, mẹ, vợ, chồng;

b) Con thành niên mà không có khả năng lao động.

…”

Nếu gia đình có người thuộc trường hợp này thì người đó cũng có quyền sở hữu một phần căn nhà, khi đó nếu không làm tách sổ đỏ thì anh em bạn cần sự đồng ý của người đó trước khi muốn thay đổi bất kỳ phần nào của căn nhà.

4. Căn cứ Điều 644 Bộ luật Dân sự, nếu 3 người chị còn lại trong nhà bạn chưa thành niên hoặc đã thành niên mà không có khả năng lao động và có đủ các điều kiện sau:

- Chưa từng bị kết án về hành vi cố ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe hoặc về hành vi ngược đãi nghiêm trọng, hành hạ ba mẹ bạn, hay xâm phạm nghiêm trọng danh dự, nhân phẩm của ba mẹ bạn,

- Chưa từng vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ nuôi dưỡng ba mẹ bạn,

- Chưa từng bị kết án về hành vi cố ý xâm phạm tính mạng người anh chị em bạn nhằm hưởng một phần hoặc toàn bộ di sản mà người bị xâm phạm được hưởng,

- Chưa từng lừa dối, cưỡng ép, ngăn cản ba mẹ bạn lập di chúc, chưa từng giả mạo, sửa chữa, hủy di chúc nhằm hưởng một phần hoặc toàn bộ di sản trái với mong muốn của ba mẹ bạn, và

- Không từ chối nhận di sản,

Thì có quyền hưởng di sản bằng 2/3 suất của một người thừa kế theo pháp luật [Ví dụ: nếu nhà bạn thời điểm ba mẹ đã qua đời mà không còn ông bà nội ngoại, ba mẹ chỉ có 5 người con (đã bao gồm cả con đẻ lẫn con nuôi), thì suất thừa kế theo pháp luật của 1 người con là 1/5 căn nhà. Nếu ba mẹ đã di chúc để lại toàn bộ căn nhà cho 2 anh em bạn trong khi trong 3 người còn lại có 1 người đáp ứng đủ các điều kiện trên, thì người đó vẫn có thể kiện để đòi 2/3 của 1/5 là 2/15 của căn nhà]. 

Nếu không có ai đáp ứng đủ các điều kiện như trên, với nội dung di chúc như bạn đã nói, 3 người chị còn lại trong nhà bạn không được hưởng phần nào từ căn nhà nhưng có thể được hưởng các di sản khác đứng tên bố mẹ bạn. Nếu di chúc hợp pháp, họ không có căn cứ để khởi kiện đòi quyền thừa kế liên quan đến căn nhà.

Trên đây là nội dung tư vấn của Luật Minh Gia về vấn đề bạn yêu cầu tư vấn: Chia thừa kế theo di chúc với di chúc chung vợ chồng. Nếu còn vướng mắc, chưa rõ hoặc cần hỗ trợ pháp lý khác bạn vui lòng liên hệ qua Email hoặc gọi điện đến bộ phận luật sư tư vấn dân sự trực tuyến - Số điện thoại liên hệ 1900.6169 để được giải đáp, hỗ trợ kịp thời.