Từ chối nhận di sản thừa kế có mất quyền thừa kế

Nội dung đề nghị tư vấn: Xin chào Luật Minh Gia. Tôi có 1 số vấn đề về quyền thừa kế mong được tư vấn. Bố tôi vừa mất, ông không để lại di chúc. Gia đình tôi còn lại mẹ kế, 1 em gái là con của bố tôi và mẹ kế, còn tôi là con riêng của bố tôi, bố mẹ tôi đã ly hôn từ khi tôi còn nhỏ. Mảnh đất đứng tên bố tôi và mẹ kế, nay mẹ kế tôi muốn làm thủ tục kê khai nhận di sản thừa kế, nhưng mẹ kế lại muốn tôi làm văn bản từ chối nhân di sản thừa kế. Bà nói quyền của tôi vẫn không bị ảnh hưởng Vậy cho tôi hỏi:

Sau khi tôi ký tên vào “văn bản từ chối nhận di sản” thì tôi có bị mất hết quyền thừa kế không? Nếu tôi ký tên rồi thì sau này phần di sản đó nếu tôi muốn được chia thì có được không? Mong được Luật Minh Gia giải đáp. Tôi xin cảm ơn.

Trả lời: Cảm ơn bạn đã tin tưởng và gửi đề nghị tư vấn đến cho Công ty Luật Minh Gia, trường hợp của bạn chúng tôi xin được tư vấn như sau:

Theo thông tin bạn cung cấp, bố bạn mất không để lại di chúc. Mảnh đất đứng tên bố và mẹ kế là tài sản thừa kế bố để lại. Hiện nay mẹ kế muốn làm thủ tục kê khai nhận di sản thừa kế và muốn bạn ký tên vào “văn bản từ chối nhận di sản”.

Theo quy định tại Điều 620 Bộ luật dân sự 2015 về từ chối nhận di sản quy định như sau:

“Điều 620. Từ chối nhận di sản

1. Người thừa kế có quyền từ chối nhận di sản, trừ trường hợp việc từ chối nhằm trốn tránh việc thực hiện nghĩa vụ tài sản của mình đối với người khác.

2. Việc từ chối nhận di sản phải được lập thành văn bản và gửi đến người quản lý di sản, những người thừa kế khác, người được giao nhiệm vụ phân chia di sản để biết.

3. Việc từ chối nhận di sản phải được thể hiện trước thời điểm phân chia di sản.”

Ngoài ra, tại Điều 650 Bộ luật dân sự 2015 về những trường hợp thừa kế theo pháp luật quy định như sau:

“Điều 650. Những trường hợp thừa kế theo pháp luật

…

2. Thừa kế theo pháp luật cũng được áp dụng đối với các phần di sản sau đây:

…

c) Phần di sản có liên quan đến người được thừa kế theo di chúc nhưng họ không có quyền hưởng di sản, từ chối nhận di sản, chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc; liên quan đến cơ quan, tổ chức được hưởng di sản theo di chúc, nhưng không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế.”

Căn cứ theo quy định trên, người thừa kế có quyền từ chối nhận di sản thừa kế do người chết để lại, trừ trường hợp nhằm trốn tránh thực hiện nghĩa vụ tài sản đối với người khác. Việc từ chối nhận di sản phải được lập thành văn bản và gửi đến người quản lý di sản, những người thừa kế khác, người được giao nhiệm vụ phân chia di sản biết trước thời điểm phân chia di sản. Do đó, khi đáp ứng đầy đủ các điều kiện trên thì văn bản từ chối di sản thừa kế có hiệu lực pháp luật và không thể thay đổi được. Điều đó đồng nghĩa với việc khi ký tên vào văn bản từ chối nhận di sản, bạn sẽ không được nhận phần di sản đáng lẽ bạn sẽ được hưởng theo pháp luật. Phần di sản từ chối sẽ được chia theo pháp luật.

Đối chiếu với quy định tại Điều 651 Bộ luật dân sự 2015 quy định về người thừa kế:

“Điều 651. Người thừa kế theo pháp luật

1. Những người thừa kế theo pháp luật được quy định theo thứ tự sau đây:

a) Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;

b) Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;

…

3. Những người ở hàng thừa kế sau chỉ được hưởng thừa kế, nếu không còn ai ở hàng thừa kế trước do đã chết, không có quyền hưởng di sản, bị truất quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.

Theo quy định trên, phần di sản từ chối sẽ được chia đều cho cho hàng thừa kế thứ nhất bao gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ của bố bạn.

Hiện nay, pháp luật không quy định trường hợp người thừa kế được thay đổi ý chí sau khi đã làm thủ tục từ chối nhận di sản. Do vậy, nếu văn bản từ chối nhận di sản thừa kế đã có hiệu lực pháp luật thì không thể thay đổi được.

Trường hợp bạn chứng minh được việc ký tên vào văn bản phân chia di sản thừa kế là bị lừa dối, ép buộc thì Toà án có thể sẽ xem xét yêu cầu của bạn.

Trân trọng!