Trưởng họ có quyền phân chia tài sản không?

Câu hỏi:

Bố cháu mất năm xx và ko để lại di chúc. (ông bà nội cháu đã mất trước đó và cũng ko có di chúc). Bác trưởng họ nhà cháu (anh trai ruột bố cháu) đã tự ý đứng ra cắt 100m2 đất thuộc diện tích đất nhà cháu để cho 1 anh trai (bố anh ấy là anh trai bác trưởng nhưng đã mất sớm. Trước đó anh ấy cùng mẹ và em trai anh ấy trên G). Sau khi bố cháu mất thì bác trưởng đã đứng lên chia đất nhà cháu cho anh ấy. Mẹ cháu lúc ấy mới mất chồng, tâm lý còn hoang mang hoảng loạn, 2 con gái thì vẫn còn nhỏ tuổi (lúc bố mất thì chị gái cháu 9t và cháu 5t) nên dù ko đồng ý nhưng cũng ko ra tòa kiện cáo. Và gia đình anh ấy hiện vẫn sống trên tích đất ấy đến nay là gần 15 năm. Mẹ cháu đã làm sổ đỏ cho diện tích đất nhà cháu. Bây giờ anh trai ấy muốn làm sổ hộ khẩu và thường trú trên diện tích đất nhà cháu. Bác trưởng và các cô chú là anh chị em ruột của bố cháu đều ký giấy đồng ý biên bản cho anh ấy. Chỉ có mẹ cháu ko ký (vì ko ai hỏi ý kiến của mẹ cháu, mẹ cháu ko biết chuyện và trước đó mấy lần thì anh và các cô bác đều nói mẹ cháu chỉ là dâu, ko có con trai nên ko có quyền gì). Vậy cho cháu hỏi nếu ko có chữ kí của mẹ cháu thì anh ấy có cách nào khác để làm sổ đỏ diện tích đất đấy ko ạ? Và nếu xảy ra tranh chấp thì khi bố cháu mất đột ngột như vậy, quyền thừa kế đầu tiên là của mẹ cháu đúng ko ạ? Và khi bây giờ mẹ cháu đã làm sổ đỏ đứng tên mẹ thì 2 chị em cháu là hàng thừa kế đầu tiên chứ ạ? (Cháu và chị gái đã lấy chồng và tách khẩu). Nếu các cô bác nhà cháu cố tình tranh chấp đất thì chị em cháu có được khởi kiện họ không ạ? Và TH nào thì chị em cháu hoặc mẹ cháu ko có quyền đối với tài sản đất đó nữa ạ? Mong luật sư tư vấn kĩ cho cháu những trường hợp cháu hỏi ạ.Cảm ơn luật sư!

Trả lời:

Cảm ơn bạn đã tin tưởng tư vấn bởi Công ty Luật Minh Gia, chúng tôi xin tư vấn cho trường hợp của bạn như sau:

Căn cứ theo Bộ luật Dân sự 2015 có quy định về người thừa kế theo pháp luật như sau:

Điều 651. Người thừa kế theo pháp luật

1. Những người thừa kế theo pháp luật được quy định theo thứ tự sau đây:

a) Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;

b) Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;

c) Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột; chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.

2. Những người thừa kế cùng hàng được hưởng phần di sản bằng nhau.

3. Những người ở hàng thừa kế sau chỉ được hưởng thừa kế, nếu không còn ai ở hàng thừa kế trước do đã chết, không có quyền hưởng di sản, bị truất quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.

Theo quy định trên thì khi bố bạn mất, do ông bà cũng không còn sống nên những người được hưởng di sản thừa kế ở hàng thừa kế thứ nhất gồm mẹ, chị gái và bạn.

Việc xác định người bác trưởng họ chia đất có quyền hay không cần làm rõ vấn đề đất này là đất của ai, hiện tại giấy tờ chứng minh quyền sử dụng đất đang đứng tên ai và người bác này có quyền gì đối với mảnh đất đó. Nếu mảnh đất này là đất của bố bạn (hoặc đất chung của bố và mẹ), thì mảnh đất sẽ được đem ra chia thừa kế cho mẹ, chị gái và bạn là những người có quyền thừa hưởng, người bác kia không có quyền định đoạt trong vấn đề cho tặng mảnh đất này.

Sau này, khi mảnh đất đã đứng tên mẹ bạn, thì sau khi mẹ mất, bạn và chị gái cũng là hai người được thừa hưởng di sản thừa kế với mảnh đất này, do các bạn là hai người duy nhất của hàng thừa kế thứ nhất.

Tuy người anh trai họ đã sinh sống trên đất nhà bạn 15 năm, nhưng việc sử dụng đất đó là không có căn cứ. Người bác không có quyền gì với mảnh đất này nên không thể tự ý quyết định tặng cho khi chưa thông qua mẹ và các bạn.

Việc muốn làm sổ hộ khẩu cho căn nhà trên đất nhà bạn, người anh trai phải hợp thức hóa các quy định theo Luật cư trú về chỗ ở hợp pháp. Lúc này, ngoại trừ trường hợp có giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà ở đứng tên anh trai thì có thể làm thủ tục xin cấp sổ hộ khẩu, nếu không có giấy tờ chứng minh chỗ ở hợp pháp thì gia đình người anh trai phải được sự đồng ý của mẹ bạn trong việc xác nhận đồng ý cho cư trú trên diện tích đất của mình. Những người cô, dì, chú, bác dù có lập biên bản xác nhận cho người anh trai để được đăng ký thường trú cũng không có giá trị pháp lý. Bởi, như đã phân tích ở trên, những người này không có quyền gì với đất thì đương nhiên cũng không có quyền định đoạt những vấn đề liên quan tới mảnh đất này.

Nếu gia đình bạn không muốn người anh trai tiếp tục sinh sống trên mảnh đất thuộc quyền sử dụng của gia đình mình thì có thể yêu cầu họ di dời đến nơi ở khác.

Chúng tôi chỉ tư vấn theo những thông tin bạn cung cấp khi bạn nói đất này là đất của gia đình bạn. Để sự việc được giải quyết theo đúng hướng, bạn và gia đình cần xác định lại một lần nữa quyền sử dụng đất từ thời điểm trước khi bố bạn qua đời thuộc về ai, về cá nhân là bố mẹ, hay là đất cấp cho hộ gia đình bao gồm cả những người bác của bạn.