Quyền định đoạt tài sản chung khi không đăng ký kết hôn

Năm 2003 thì ba em mất, vì một số lí do nên ba và mẹ ko có hôn thú. Ba mẹ em có 3 người con, em là anh cả và còn một em gái và 1 em trai. Hiện mẹ đã làm giấy tờ và được xác nhận là chủ hộ. Cho hỏi trong trường hợp mẹ muốn bán nhà và xảy ra tranh chấp thì tòa sẽ giải quyết ra sao trong trường hợp này? Bà nội em mất năm 1997 đến nay năm 2016 đã hơn 10 năm và không có di chúc, mong luật sư giải đáp giúp. Em chân thành cảm ơn!

Trả lời tư vấn: Cảm ơn bạn đã gửi câu hỏi đề nghị tư vấn đến Công ty Luật Minh Gia, trường hợp của bạn chúng tôi tư vấn như sau: 

Theo thông tin bạn cung cấp thì ông bạn mất trước và bà bạn mất năm 1997, bố bạn mất năm 2003 nhưng đến thời điểm này các bên mới xảy ra tranh chấp. Tuy nhiên, bạn cần xác định rõ nguồn gốc mảnh đất gia đình bạn đang sử dụng có phải di sản thừa kế của ông bà bạn để lại hay không? Vì bạn không cung cấp thông tin cụ thể, do đó có các trường hợp có thể xảy ra như sau:

- Trường hợp mảnh đất là di sản thừa kế của ông bà bạn:

Điều 688 Bộ luật dân sự 2015 quy định:

“Đối với giao dịch dân sự được xác lập trước ngày Bộ luật này có hiệu lực thì việc áp dụng pháp luật được quy định như sau:

…

d) Thời hiệu được áp dụng theo quy định của Bộ luật này”

Và Điều 623 Bộ luật dân sự 2015 quy địnhThời hiệu thừa kế như sau:

“1. Thời hiệu để người thừa kế yêu cầu chia di sản là 30 năm đối với bất động sản, 10 năm đối với động sản, kể từ thời điểm mở thừa kế. Hết thời hạn này thì di sản thuộc về người thừa kế đang quản lý di sản đó. Trường hợp không có người thừa kế đang quản lý di sản thì di sản được giải quyết như sau:

a) Di sản thuộc quyền sở hữu của người đang chiếm hữu theo quy định tại Điều 236 của Bộ luật này;

b) Di sản thuộc về Nhà nước, nếu không có người chiếm hữu quy định tại điểm a khoản này.

2. Thời hiệu để người thừa kế yêu cầu xác nhận quyền thừa kế của mình hoặc bác bỏ quyền thừa kế của người khác là 10 năm, kể từ thời điểm mở thừa kế.

3. Thời hiệu yêu cầu người thừa kế thực hiện nghĩa vụ về tài sản của người chết để lại là 03 năm, kể từ thời điểm mở thừa kế.”

Theo như trình bày của bạn, ông bạn mất trước và bà bạn mất năm 1997, khi mất ông bà bạn không để lại di chúc. Tại thời điểm đó, bố bạn đã sử dụng mảnh đất và sau này lấy được tiền bồi thường từ mảnh đất đó để mua đất và xây cất nhà mà không hề có tranh chấp gì. Tính đến nay, cả ông và bà bạn đều đã mất được 21 năm (tức là chưa được 30 năm kể từ thời điểm mở thừa kế) nên vẫn cònthời hiệu khởi kiện về chia di sản thừa kế. 

Khi đó, nếu có căn cứ chứng minh mảnh đất gia đình bạn đang sử dụng là di sản thừa kế của ông bà bạn và ông bà bạn mất đi không để lại di chúc thì những người thừa kế của ông bà bạn (các con của ông bà) mới là người có quyền đối với mảnh đất này. Và thực tế bố bạn hiện nay đã mất nên bạn và các em của bạn sẽ được hưởng phần thừa kế của bố bạn. Mẹ bạn sẽ không có quyền chuyển nhượng, tặng cho mảnh đất này trừ trường hợp có sự đồng ý của những người đồng thừa kế.

- Trường hợp mảnh đất là tài sản riêng của bố bạn:

Vì bố mẹ bạn chỉ chung sống với nhau như vợ chồng mà không đăng kí kết hôn, do đó sẽ không có chế độ tài sản chung của vợ chồng, việc giải quyết quan hệ tài sản lúc này sẽ theo Điều 16 Luật hôn nhân và gia đình 2014, tức do thỏa thuận hoặc theo quy định của bộ luật dân sự. 

Nếu nhà đất đứng tên bố bạn thì nhà đất sẽ thuộc di sản thừa kế do bố bạn để lạị. Bố bạn mất đến nay cũng đã hơn 10 năm tức thời hiệu khởi kiện về chia di sản thừa kế do bố bạn để lại vẫn còn. Bố bạn không để lại di chúc, như vậy theo pháp luật thì người thừa kế là 03 anh em bạn có quyền định đoạt nhà đất ấy, mẹ bạn không có quyền định đoạt nó. 

Trường hợp nhà này đứng tên đồng sở hữu là bố mẹ bạn thì sẽ xác định phần thuộc sở hữu của mẹ bạn, phần thuộc sở hữu của bố bạn. Phần thuộc sở hữu của mẹ bạn, mẹ bạn có quyền định đoạt, còn phần thuộc sở hữu của bố bạn sẽ phải do những người thừa kế di sản do bố bạn để lại định đoạt. Mẹ bạn không có quyền định đoạt. 

Ngoài ra, nếu đây là tài sản đứng tên hộ gia đình thì sẽ do hộ gia đình quyết định, không thể do một mình mẹ bạn định đoạt. Với phần tài sản là di sản thừa kế của bố bạn sẽ được chia thừa kế và do người thừa kế quyết định. Việc mẹ bạn bây giờ là chủ hộ không ảnh hưởng gì đến quyền định đoạt chỗ di sản thừa kế đó.

Trên đây là nội dung tư vấn của Luật Minh Gia về vấn đề bạn yêu cầu tư vấn: Quyền định đoạt tài sản chung khi không đăng ký kết hôn. Nếu còn vướng mắc, chưa rõ hoặc cần hỗ trợ pháp lý khác bạn vui lòng liên hệ qua Email hoặc gọi điện đến bộ phận luật sư tư vấn trực tuyến để được giải đáp, hỗ trợ kịp thời.

Trân trọng

CV Sơn Tùng - Công ty Luật Minh Gia