Không trả nợ vay dân sự có bị truy cứu trách nhiệm hình sự?

- Thứ nhất, gia đình bạn và anh B có giao dịch hợp đồng với nhau, anh A là trung gian việc mua bán.

Nếu như chứng minh được anh A là trung gian trong việc mua bán giữa gia đình bạn và anh B (việc chứng minh thể hiện qua hợp đồng giữa bạn với anh A, giữa anh A và anh B; không có hợp đồng có thể nhờ anh B làm chứng trong quan hệ này). Khi này, gia đình bạn không có nghĩa vụ phải trả tiền cho anh A vì số tiền này đã được trừ khi gia đình bạn nhận tiền bán với anh B.

- Thứ hai, có 2 giao dịch riêng rẽ với nhau, gia đình bạn và B có giao dịch mua bán với nhau đồng thời gia đình chị cũng có hợp đồng đặt cọc với anh A (bán mía).

Nếu không chứng minh được anh A là trung gian trong giao dịch mua bán, khi này sẽ tồn tại 2 giao dịch riêng rẽ với nhau. Khi này, anh A có quyền đòi lại số tiền đã đưa cho gia đình bạn (vì gia đình bạn không bán mía cho anh A). Vì vậy, anh A có quyền khởi kiện yêu cầu gia đình bạn hoàn trả tài sản theo thủ tục tố tụng dân sự được quy định tại Bộ luật tố tụng dân sự 2004. Vì đây là giao dịch dân sự, nên gia đình bạn chỉ có nghĩa vụ trả nợ, không phát sinh trách nhiệm hình sự trong trường hợp này. Việc gia đình bạn không bán mía cho anh A khi anh A đã giao tiền cho gia đình bạn là hành vi hủy bỏ hợp đồng dân sự quy định tại điều 423 Bộ luật dân sự 2015:

“1. Một bên có quyền hủy bỏ hợp đồng và không phải bồi thường thiệt hại trong trường hợp sau đây:

a) Bên kia vi phạm hợp đồng là điều kiện hủy bỏ mà các bên đã thỏa thuận;

b) Bên kia vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ hợp đồng;

c) Trường hợp khác do luật quy định.

2. Vi phạm nghiêm trọng là việc không thực hiện đúng nghĩa vụ của một bên đến mức làm cho bên kia không đạt được mục đích của việc giao kết hợp đồng.

3. Bên hủy bỏ hợp đồng phải thông báo ngay cho bên kia biết về việc hủy bỏ, nếu không thông báo mà gây thiệt hại thì phải bồi thường.”

Và Điều 427 Bộ luật dân sự 2015 quy định Hậu quả của việc hủy bỏ hợp đồng như sau:

“1. Khi hợp đồng bị hủy bỏ thì hợp đồng không có hiệu lực từ thời điểm giao kết, các bên không phải thực hiện nghĩa vụ đã thỏa thuận, trừ thỏa thuận về phạt vi phạm, bồi thường thiệt hại và thỏa thuận về giải quyết tranh chấp.

2. Các bên phải hoàn trả cho nhau những gì đã nhận sau khi trừ chi phí hợp lý trong thực hiện hợp đồng và chi phí bảo quản, phát triển tài sản.

Việc hoàn trả được thực hiện bằng hiện vật. Trường hợp không hoàn trả được bằng hiện vật thì được trị giá thành tiền để hoàn trả.

Trường hợp các bên cùng có nghĩa vụ hoàn trả thì việc hoàn trả phải được thực hiện cùng một thời điểm, trừ trường hợp có thỏa thuận khác hoặc pháp luật có quy định khác.

3. Bên bị thiệt hại do hành vi vi phạm nghĩa vụ của bên kia được bồi thường.

4. Việc giải quyết hậu quả của việc hủy bỏ hợp đồng liên quan đến quyền nhân thân do Bộ luật này và luật khác có liên quan quy định.

5. Trường hợp việc hủy bỏ hợp đồng không có căn cứ quy định tại các điều 423, 424, 425 và 426 của Bộ luật này thì bên hủy bỏ hợp đồng được xác định là bên vi phạm nghĩa vụ và phải thực hiện trách nhiệm dân sự do không thực hiện đúng nghĩa vụ theo quy định của Bộ luật này, luật khác có liên quan.”

Do đó, gia đình bạn sẽ phải trả lại tiền cho anh A theo quy định tại Khoản 1 Điều 427. Ngoài ra, nếu anh A chứng minh được việc không mua được mía của gia đình bạn dẫn đến thiệt hại thực tế phát sinh (trong giao dịch mua bán với chủ thể khác,…) thì gia đình bạn sẽ phải bồi thường cả thiệt hại thực tế này theo quy định trên.

Trân trọng