Hưởng di chúc phần tài sản đã bị thu hồi xử lý thế nào?

Nội dung yêu cầu tư vấn: Năm 1993 theo nghị quyết của chính phủ chia đất cho người dân ở ruộng cấy và ruộng trồng  hoa màu ( tôi nghe mọi người  gọi là đất 313).

Do ông bà tôi có đất vườn nhiều cho bố mẹ tôi đứng tên canh tác và nộp thuế cho nhà nước, nên bố mẹ tôi bị trừ phần đất ngoài đồng ( tức đất ruộng cấy và đất trồng hoa màu) theo tỷ lệ quy định là 1m2 ngoài đồng = 2m2 trong vườn (nếu là đất vườn), 1m2 ngoài đồng = 3m2 trong vườn (nếu là đất ao).

Khi bà nội tôi mất đi phần đất của bà được bà di chúc lại cho cô tôi và hai anh trai tôi.

Trong đó phần đất di chúc cho hai anh trai tôi lại trùng lặp vào phần đất 313 mà bố mẹ tôi bị trừ từ ngoài đồng vào ao và vườn, còn phần đất di chúc cho cô tôi lại nằm trong phần đất mà ông bà ở và canh tác.

Vậy tôi mong các luật sư giải đáp giúp, bây giờ theo đúng pháp luật mẹ tôi có đòi lại được phần đất 313 bị  trừ vào trong vườn không? Nếu trong trường hợp đòi lại được thì di chúc của bà nội tôi sẽ thay đổi như thế nào theo đúng pháp luật Việt Nam. Tôi xin trân trọng cảm ơn.

=> Luật sư tư vấn quy định về Hưởng di chúc tài sản thừa kế, gọi 19006169

Trả lời: Cảm ơn bạn đã gửi câu hỏi đề nghị tư vấn đến Công ty Luật Minh Gia, trường hợp của bạn chúng tôi tư vấn như sau:

Thứ nhất, về di chúc mà bà bạn để lại

Theo Quyết định 313 năm 1993 về việc giao đất canh tác cho người dân, có thời hạn sử dụng đến năm 2013. Thì có quy định về hạn mức đất đối với nhân khẩu. Theo đó, hộ gia đình nào có diện tích đất vượt quá hạn mức này sẽ bị trừ đi. Hay nói cách khác sẽ bị nhà nước thu hồi.

Bởi vậy, sở dĩ ông bà bạn không còn quyền sở hữu với phần đất này nữa. Song có thể do không biết về vấn đề này, nên bà bạn lập di chúc để lại đất cho cô và 2 anh trai bạn bao gồm cả phần đất đã bị thu hổi.

Do 1 phần diện tích đất trong di sản thừa kế không thuộc sở hữu của người để lại di sản thừa kế nên di chúc sẽ vô hiệu một phần. Theo đó, phần di chúc ghi nhận quyền sử dụng đất đối với phần diện tích đất đã bị trừ đi sẽ không có giá trị pháp lý.

Thứ hai, về vấn đề quyền của mẹ bạn đối với phần đất của ông bà để lại

Trước hết, về phần đất 313. Như đã phân tích thì phần đất này đã bị Nhà nước thu hồi nên không còn thuộc sở hữu của bố mẹ bạn nữa. Nên không đặt ra vấn đề là đến nay có thể đòi lại phần đất đó hay không.

Điều 623 Bộ luật dân sự 2015 quy định về thời hiệu thừa kế như sau:

“1. Thời hiệu để người thừa kế yêu cầu chia di sản là 30 năm đối với bất động sản, 10 năm đối với động sản, kể từ thời điểm mở thừa kế. Hết thời hạn này thì di sản thuộc về người thừa kế đang quản lý di sản đó. Trường hợp không có người thừa kế đang quản lý di sản thì di sản được giải quyết như sau:

a) Di sản thuộc quyền sở hữu của người đang chiếm hữu theo quy định tại Điều 236 của Bộ luật này;

b) Di sản thuộc về Nhà nước, nếu không có người chiếm hữu quy định tại điểm a khoản này.”

Bên cạnh đó tại Phần I Giải đáp 01/GĐ-TANDTC năm 2018 Giải đáp một số vấn đề nghiệp vụ Tòa án có quy định với các trường hợp mở thừa kế trước thời điểm ngày 10/9/1990 thì thời hiệu khởi kiện thừa kế là bất động sản được tính từ ngày 10/9/1990.

Do đó, căn cứ theo quy định này thì thời hiệu yêu cầu phân chia di sản thừa kế đối với phần thừa kế của ông bà bạn vẫn còn. Với trường hợp của bạn chúng tôi chia thành các trường hợp sau:

Trường hợp 1: Mẹ bạn thuộc trường hợp hưởng di sản thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc:

Điều 644 Bộ luật dân sự 2015 về Người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung của di chúc:

“Những người sau đây vẫn được hưởng phần di sản bằng hai phần ba suất của một người thừa kế theo pháp luật, nếu di sản được chia theo pháp luật, trong trường hợp họ không được người lập di chúc cho hưởng di sản hoặc chỉ cho hưởng phần di sản ít hơn hai phần ba suất đó, trừ khi họ là những người từ chối nhận di sản theo quy định tại Điều 642 hoặc họ là những người không có quyền hưởng di sản theo quy định tại khoản 1 Điều 643 của Bộ luật này:

1. Con chưa thành niên, cha, mẹ, vợ, chồng;

2. Con đã thành niên mà không có khả năng lao động.”

Như vậy, nếu tại thời điểm bà bạn để lại di chúc, nếu mẹ bạn thuộc trường hợp là người không có khả năng lao động. Thì không phụ thuộc vào nôi dung di chúc, mẹ bạn sẽ được hưởng 2/3 di sản của một suất thừa kế chia theo pháp luật. Có nghĩa là, phần di sản bà bạn để lại, theo pháp luật sẽ được chia đều cho những người ở hàng thừa kế thứ nhất. Và mẹ bạn sẽ được hưởng 2/3 của 1 suất thừa kế này.

Trường hợp 2: Mẹ bạn không thuộc trường hợp hưởng thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc.

Theo đó, di chúc của bà bạn cho cô và 2 anh trại bạn sẽ đương nhiên có hiệu lực (Trừ phần đất 313 đã bị thu hồi trong di chúc bị vô hiệu). Và mẹ bạn sẽ không có quyền đối với phần đất này.

Trân trọng!

Luật Gia Nguyễn Thảo - Công ty Luật Minh Gia