Con út ở với bố mẹ có được thừa kế toàn bộ tài sản không?

1. Quy định pháp luật về hưởng thừa kế

Theo quy định pháp luật dân sự nước ta hiện nay, việc hưởng di sản thừa kế có thể được thực hiện thông qua hưởng di sản theo di chúc hoặc hưởng di sản thừa kế theo pháp luật. Việc hưởng di sản thừa kế theo di chúc được thực hiện trong trường hợp người để lại di sản thừa kế có để lại di chúc và di chúc được xác định là hợp pháp. Theo đó, người được nêu tên trong di chúc có quyền hưởng di sản thừa kế theo nội dung di chúc và có quyền thực hiện các thủ tục để hưởng di sản sau khi di chúc có hiệu lực.

Trường hợp không có di chúc, di sản thừa kế sẽ được phân chia theo pháp luật. Khi đó sẽ phải xem xét đến những người được quyền hưởng di sản thừa kế theo hàng thừa kế. Trước tiên, việc hưởng di sản thừa kế sẽ do những người thuộc hàng thừa kế thứ nhất hưởng, trường hợp không có người được hưởng thuộc hàng thừa kế thứ nhất thì sẽ xem xét đến những người thuộc hàng thừa kế sau. Hàng thừa kế thứ nhất bao gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết.

Tuy nhiên, ở nước ta, có một thực tế từ xưa đến nay, ở mỗi gia đình mọi người thường mặc định rằng sau khi cha mẹ mất, những người con trai hoặc một người con trai sống chung với cha mẹ sẽ được hưởng thừa kế toàn bộ tài sản mà cha mẹ để lại. Đồng thời, những người con trai sẽ lo hương hỏa cho cha mẹ, tổ tiên cũng là chỗ lui tới cho con cháu trong gia đình mỗi khi có việc. Tuy nhiên, quan niệm này không phù hợp với tinh thần cũng như các quy định của pháp luật liên quan đến phân chia di sản thừa kế.

2.Con út ở với bố mẹ có được thừa kế toàn bộ tài sản không?

Nội dung câu hỏi: Kính gửi luật sư! Nhờ luật sư tư vấn giúp em trường hợp sau: Gia đình nhà bà nội em có 6 người con và trong đó chỉ có bố em là con trai duy nhất.

Ông nội em đã mất từ năm 20xx, khi đó anh chị em trong nhà có chút cãi vã, bất hòa nên bà nội em trong lúc nóng giận có nói mảnh đất đang ở (335m2) sẽ chia đều cho 6 người con. Nhưng sau khi ông mất, vào năm 20xx, có 1 người con đã mất vì tai nạn giao thông nên hiện tại còn 5 người con. Trong những năm gần đây, bố em cũng chăm sóc bà rất tốt, nhưng vì tuổi cũng cao nên muốn để lại mảnh đất (335m2) cho bố em là người thừa kế để tránh sau này anh em bất hòa vì mảnh đất. Nhưng do sổ đỏ đất đai lại là ông em đứng tên và khi đột ngột qua đời, ông cũng không để lại di chúc gì. Nay em muốn hỏi:

1 -  Bà nội em không là người đứng tên trên sổ đỏ liệu có quyền chỉ định người thừa kế không?

2 - Nếu bà nội không có quyền chỉ định người thừa kế, nếu đưa ra phân xử theo luật thì bố em, bà nội, và các con gái sẽ được phân chia như thế nào?

3- Ý nguyện của bà nội em là để bố em thừa kế toàn bộ mảnh đất trên mà không phải chia chác cho bất kỳ ai. (Nhưng do trong nhà có cô con gái không đồng ý việc bà nội em cho bố em hưởng toàn bộ số đất trên). Vậy có cách giải quyết nào để bố em hưởng mảnh đất theo ý nguyện của bà nội em không?

4 - Nếu không được hưởng toàn bộ số đất trên, theo như câu hỏi 2 của em, cần những giấy tờ gì để những người được hưởng số đất trên chuyển nhượng quyền sở hữu sang cho bố em (nếu có người đồng ý)?   Mong luật sư trả lời giúp em. Xin chân thành cảm ơn!

Trả lời: Cảm ơn bạn đã gửi câu hỏi đến Công ty Luật Minh Gia. Trường hợp của bạn chúng tôi tư vấn như sau:

Thứ nhất, người vợ (chồng) không đứng tên trên sổ đỏ liệu có quyền định đoạt tài sản?

Theo thông tin bạn trình bày, ông bạn mất không để lại di chúc, do đó trong trường hợp này toàn bộ di sản thừa kế của ông bạn sẽ được phân chia theo quy định của pháp luật cho những người thừa kế thuộc hàng thừa kế thứ nhất của ông bạn. Những người thuộc hàng thừa kế theo quy định tại Điểm a Khoản 1 Điều 651 BLDS 2015 như sau:

“a) Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;”

Như vậy, tại thời điểm ông bạn mất, khi đó vẫn còn 06 người con và bà của bạn, do đó cả 07 người này đều có quyền hưởng di sản thừa kế.

Để xác định phần được hưởng của từng người thừa kế cần xác định mảnh đất đứng tên ông bạn là tài sản chung của ông bà hay là tài sản riêng của ông. Việc xác định này phụ thuộc vào nguồn gốc hình thành tài sản, bạn cần kiểm tra lại thông tin hình thành tài sản như thời điểm hình thành, việc có tài sản này do ông bà mua hay nhận thừa kế, tặng cho riêng… Nếu mảnh đất là tài sản riêng của ông thì toàn bộ mảnh đất sẽ được chia đều thành 07 phần cho 07 người thừa kế.

Trường hợp đây là tài sản chung của ông bà thì tài sản này phải được chia đôi, ½ tài sản thuộc sở hữu của ông, ½ tài sản thuộc sở hữu của bà. Phần ½ tài sản của ông sẽ được chia đều thành 07 phần cho 07 người thừa kế.

Như vậy, có thể thấy, trong 02 trường hợp trên thì bà nội bạn cũng không được quyền tự định đoạt các vấn đề liên quan đến mảnh đất. Bà chỉ được quyền định đoạt khi đây là tài sản riêng của bà hoặc những người thừa kế đồng ý để lại toàn bộ tài sản thừa kế của mình cho bà.

Thứ hai, phân chia di sản thừa kế

Như đã phân tích tại phần thứ nhất, toàn bộ di sản thừa kế của ông bạn sẽ được chia đều cho những người thuộc hàng thừa kế thứ nhất của ông, do đó phần di sản của ông sẽ được chia đều thành 07 phần cho 07 người thừa kế.

Đối với phần của người con mất sau ông: Tại thời điểm ông mất đã phát sinh thừa kế và tại thời điểm đó người con này vẫn còn sống do đó họ vẫn được quyền hưởng 1/7 di sản thừa kế của ông. Sau khi người con này mất, di sản thừa kế của họ (bao gồm cả phần được hưởng từ thừa kế của ông bạn) sẽ được phân chia cho những người thừa kế thuộc hàng thừa kế thứ nhất của họ (trong trường hợp người này mất không có di chúc). Người thuộc hàng thừa kế thứ nhất của người con này gồm: chồng hợp pháp (nếu có), tất cả các con của họ và bà nội bạn.

Thứ ba, thỏa thuận phân chia di sản

Như đã phân tích, cả 07 người đều có quyền đối với phần di sản này, do đó nếu bà bạn muốn để lại toàn bộ di sản cho bố bạn thì phải được sự đồng ý của tất cả những người con còn lại. Trong trường hợp những người con còn lại không đồng ý thì bà bạn không thực hiện thủ tục sang tên cho bố bạn theo đúng ý nguyện được.

Trong trường hợp này bà nội và tất cả người khác con của ông bà bạn đều đồng ý để bố bạn hưởng toàn bộ di sản thừa kế của ông thì các bên có thể liên hệ với Văn phòng công chứng nơi có đất hoặc Ủy ban nhân dân cấp xã (phường) để thực hiện thủ tục thỏa thuận phân chia di sản thừa kế.

Giấy tờ bao gồm:

- Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất

- Giấy đăng kí kết hôn (trích lục đăng kí kết hôn) của ông bà bạn

- Giấy chứng tử của ông bạn

- Giấy chứng tử của người con đã mất

- Giấy chứng tử của hai cụ nội bạn (bố, mẹ của ông bà bạn)

- Giấy khai sinh của bố bạn và những người anh em của bố bạn

- CCCD/ CMND

- Sổ hộ khẩu của ông bà bạn