Có quyền đòi lại di sản đã thừa kế hay không?

Chào luật sư, Tôi viết email này mong được sự tư vấn của luật sư. Em tôi năm nay 33 tuổi chưa lập gia đình, em tôi là con út trong nhà và đang là người thừa hưởng di sản là một thửa đất nông nghiệp theo di chúc của mẹ tôi (Mẹ tôi chết đã hơn 03 năm). Gần đây mới có sự tranh chấp về quyền đất đai như sau:   Phần đất mẹ tôi đứng tên CNQSDĐ là do thừa hưởng từ di chúc của bà ngoại tôi (Bà chết trước Mẹ tôi 02 năm), Gia đình bà ngoại tôi tại thời điểm bà chết có 6 người con, trước thời điểm bà ngoại tôi chết do già yếu và không ai chăm sóc nên đã cử ra người chăm sóc đó là Mẹ tôi và và nuôi luôn một người con của cậu tôi (nay đã 50 tuổi và bị căm và điết bẩm sinh không còn sức lao động) mà bà ngoại tôi đã nuôi từ nhỏ, sau khi ngoại tôi mất có để lại di chúc là giao toàn bộ thửa đất trên cho Mẹ tôi đứng tên CNQSDĐ sau khi Mẹ tôi mất có lập di chúc và giao phần đất trên lại cho em tôi. nhưng do điều kiện khó khăn nên Em tôi đã đi làm xa và không chăm sóc được người con của cậu tôi, và giao lại cho người Dì ruột ở gần nhà chăm sóc đến nay đã hơn 1 năm. Gần đây Dì và Cậu của tôi có yêu cầu là Em tôi phải giao lại tất cả phần đất trên lại cho Dì tôi sử dụng.Vậy luật sư cho tôi hỏi? - Nếu Em tôi không đồng ý giao lại thì các Dì (4 Dì) và Cậu tôi có quyền lấy lại phần đất đó không.- Nếu chia một phần cho người con đang bệnh mà Dì tôi đang nuôi thì có cơ sở pháp lý không.- Nếu chia điều tài sản thì theo Hàng thừa kế các anh, chị và tôi có được chia phần đó không (mẹ tôi có 4 người con).Tôi xin chân thành cảm ơn!

Trả lời tư vấn: Cảm ơn bạn đã tin tưởng và gửi câu hỏi đến Công ty Luật Minh Gia, trường hợp của bạn chúng tôi tư vấn như sau:

Thứ nhất, việc mẹ bạn để lại di chúc cho em út của bạn

Bản chất của di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân người lập di chúc nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết. Do vậy, mọi việc phân chia tài sản, sử dụng tài sản của người lập di chúc cho những người thừa kế theo di chúc chỉ có hiệu lực kể từ thời điểm mở thừa kế, tức là thời điểm người lập di chúc qua đời. Trường hợp này, mẹ bạn đã lập di chúc lại cho em út thửa đất nông nghiệp. Do mẹ bạn đã qua đời nên em út của bạn là chủ sở hữu thửa đất này và em bạn  được quyền sử dụng, khai thác, định đoạt đối với mảnh đất này theo khoản 1 Điều 615 Bộ luật dân sự năm 2015: “Những người hưởng thừa kế có trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ tài sản trong phạm vi di sản do người chết để lại, trừ trường hợp có thỏa thuận khác...”

Vì vậy, trong trường hợp này, Dì và cậu của bạn không có quyền đòi phần đất đó, trừ trường hợp em út và dì, cậu của bạn thỏa thuận với nhau về việc chia lại phần đất nông nghiệp này.

Thứ hai, việc có chia được di sản cho người con đang bệnh mà dì bạn đang chăm sóc hay không?

Căn cứ BLDS năm 2015 quy định:

“Điều 650. Những trường hợp thừa kế theo pháp luật

1. Thừa kế theo pháp luật được áp dụng trong trường hợp sau đây:

a) Không có di chúc;

b) Di chúc không hợp pháp;

c) Những người thừa kế theo di chúc chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc; cơ quan, tổ chức được hưởng thừa kế theo di chúc không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế;

d) Những người được chỉ định làm người thừa kế theo di chúc mà không có quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.

2. Thừa kế theo pháp luật cũng được áp dụng đối với các phần di sản sau đây:

a) Phần di sản không được định đoạt trong di chúc;

b) Phần di sản có liên quan đến phần của di chúc không có hiệu lực pháp luật;

c) Phần di sản có liên quan đến người được thừa kế theo di chúc nhưng họ không có quyền hưởng di sản, từ chối nhận di sản, chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc; liên quan đến cơ quan, tổ chức được hưởng di sản theo di chúc, nhưng không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế.

Điều 651. Người thừa kế theo pháp luật

1. Những người thừa kế theo pháp luật được quy định theo thứ tự sau đây:

a) Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;

b) Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;

c) Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột; chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.

2. Những người thừa kế cùng hàng được hưởng phần di sản bằng nhau.

3. Những người ở hàng thừa kế sau chỉ được hưởng thừa kế, nếu không còn ai ở hàng thừa kế trước do đã chết, không có quyền hưởng di sản, bị truất quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản."

Từ quy định trên, chúng tôi đưa ra 2 trường hợp sau:

Trường hợp 1: bạn hoặc dì/cậu chứng minh di chúc mà người mẹ để lại không hợp pháp theo Điều 630 BLDS năm 2015.

Trường hợp 2: em út của bạn từ chối nhận di sản (tức miếng đất nông nghiệp mà mẹ bạn đã thừa kế cho em của bạn).

Nếu xảy ra một trong hai trường hợp trên thì di chúc của mẹ bạn chia theo pháp luật, cụ thể:  các em của bạn và bạn (con ruột) thuộc hàng thừa kế thứ nhất; dì của bạn (em ruột của mẹ bạn) thuộc hàng thừa kế thứ hai; con của dì (cháu ruột của mẹ bạn) thuộc hàng thừa kế thứ ba.

Trên đây là nội dung tư vấn của Luật Minh Gia về vấn đề bạn hỏi và quan tâm. Nếu còn vướng mắc, chưa rõ cần luật sư giải đáp, bạn vui lòng gọi đến Tổng đài tư vấn pháp luật trực tuyến của chúng tôi - Số điện thoại liên hệ: 1900.6169 để được hỗ trợ kịp thời.

Trân trọng.
CV tư vấn: Nguyễn Thị Hằng Nga - Luật Minh Gia