Nhà xây nhờ trên đất của người khác có được chia thừa kế?

Nội dung tư vấn: Chào luật sư, tôi có một vấn đề liên quan đến quyền sử dụng đất. Mong được sự giải đáp của luật sư. Gia đình tôi khi xưa có cho một người bà con xây nhà ở và bây giờ người ở nhà đó đã qua đời, con cái của người đó thì không cần nhưng anh em của họ lại muốn chiếm lấy, vậy thì hỏi luật sư gia đình tôi nên làm thế nào, và dựa vào luật gì để bảo vệ quyền lợi của mình, khi xưa cho cất nhà do sức ép từ các anh em cùng dòng họ. Mà giờ họ lại muốn chiếm lấy khi người ở trong căn nhà ấy qua đời. Những người đó đều làm việc trong huyện xã, gia đình tôi không ai làm việc không có tiếng nói thì phải làm sao?

Trả lời: Cảm ơn bạn đã gửi câu hỏi đến công ty Luật Minh Gia, với câu hỏi của bạn, chúng tôi xin tư vấn như sau:

Vì bạn không nói rõ gia đình bạn có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở không nên chưa thể xác định ai có quyền sử dụng và có quyền tranh chấp trong trường hợp này. Nếu bạn chỉ cho người bà con đó ở nhờ và xây nhà trên phần đất của gia đình mình, tức là bạn có quyền sử dụng đất và quyền sở hữu nhà ở thì căn nhà và mảnh đất đó được coi là thuộc quyền sở hữu và quyền sử dụng hợp pháp của bạn, những người anh em của người bạn cho ở nhờ sẽ không thể tranh chấp với phần diện tích đất và căn nhà này được, trừ trường hợp họ có căn cứ chứng minh về việc cấp giấy chứng nhận cho gia đình bạn là trái quy định của pháp luật, không đúng đối tượng sử dụng đất,… thì giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà ở đã cấp có thể bị thu hồi. Trường hợp việc cấp Giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà ở đúng theo quy định của pháp luật và người bà con của bạn là người đứng ra bỏ tiền để xây nhà thì nếu có bằng chứng chứng minh về công sức đóng góp đó thì những người thừa kế thuộc hàng thừa kế thứ nhất của người mất mới có quyền yêu cầu gia đình bạn thanh toán khoản tiền tương ứng với công sức đóng góp của người đó vào khối tài sản chung là căn nhà xây trên mảnh đất của gia đình bạn theo quy định tại Điều 219 BLDS 2015:

Điều 219. Chia tài sản thuộc sở hữu chung

1. Trường hợp sở hữu chung có thể phân chia thì mỗi chủ sở hữu chung đều có quyền yêu cầu chia tài sản chung; nếu tình trạng sở hữu chung phải được duy trì trong một thời hạn theo thỏa thuận của các chủ sở hữu chung hoặc theo quy định của luật thì mỗi chủ sở hữu chung chỉ có quyền yêu cầu chia tài sản chung khi hết thời hạn đó; khi tài sản chung không thể chia được bằng hiện vật thì chủ sở hữu chung có yêu cầu chia có quyền bán phần quyền sở hữu của mình, trừ trường hợp các chủ sở hữu chung có thỏa thuận khác.

2. Trường hợp có người yêu cầu một người trong số các chủ sở hữu chung thực hiện nghĩa vụ thanh toán và chủ sở hữu chung đó không có tài sản riêng hoặc tài sản riêng không đủ để thanh toán thì người yêu cầu có quyền yêu cầu chia tài sản chung và tham gia vào việc chia tài sản chung, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.

Nếu không thể chia phần quyền sở hữu bằng hiện vật hoặc việc chia này bị các chủ sở hữu chung còn lại phản đối thì người có quyền có quyền yêu cầu người có nghĩa vụ bán phần quyền sở hữu của mình để thực hiện nghĩa vụ thanh toán.”

Trường hợp nếu căn nhà đã đứng tên người bà con của bạn một cách hợp pháp thì khi người bà con đó mất, căn nhà trở thành di sản của người đó và nếu người này mất không để lại di chúc thì căn nhà sẽ được chia đều cho những người thừa kế thuộc hàng thừa kế thứ nhất của người đó theo quy định tại Điều 651 BLDS 2015 như sau:

“Điều 651. Người thừa kế theo pháp luật

1. Những người thừa kế theo pháp luật được quy định theo thứ tự sau đây:

a) Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;

b) Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;

c) Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột; chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.

2. Những người thừa kế cùng hàng được hưởng phần di sản bằng nhau.

3. Những người ở hàng thừa kế sau chỉ được hưởng thừa kế, nếu không còn ai ở hàng thừa kế trước do đã chết, không có quyền hưởng di sản, bị truất quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.”

Như vậy, những người anh em của người chết sẽ chỉ có quyền tranh chấp với căn nhà khi không còn ai ở hàng thừa kế thứ nhất được hưởng di sản hoặc những người thuộc hàng thừa kế thứ nhất sau khi nhận di sản thì tặng cho hoặc chuyển nhượng lại cho những người anh em của người bà con đó hoặc người bà con của bạn có làm di chúc để lại căn nhà cho họ thì họ mới có căn cứ để yêu cầu gia đình bạn phải trả lại căn nhà hoặc thanh toán giá trị căn nhà cho họ.

Trân trọng.

Phòng tư vấn pháp luật Đất đai - Công ty Luật Minh Gia.