Phân chia di sản của mẹ khi anh trai nói có giấy do mẹ viết cho anh

Nội dung tư vấn:

Xin chào Luật sư công ty Luật Minh Gia, tôi xin hỏi về trường hợp chia thừa kế đất đai do cha mẹ tôi để lại cụ thể như sau:

Bố mẹ tôi sinh được 3 người con: 2 trai và 1 gái, tôi là con gái út trong gia đình tôi không có chồng và vẫn ở chung với bố mẹ (chung hộ khẩu). Anh trai đầu của tôi lấy vợ và được bố mẹ cho một phần đất trong khuôn đất của bố mẹ tôi để xây nhà, nhưng chưa cắt sổ đỏ hay giấy tờ hợp pháp nào. Còn anh trai kề của tôi cũng lấy vợ và ở riêng. Năm 2004 bố tôi qua đời đến năm 2006 nhà nước có hỗ trợ cho mẹ tôi 6 triệu để xây nhà. Sau đó mẹ tôi đã đưa số tiền đó cho tôi và tôi đã bỏ thêm tiền để xây ngôi nhà khoảng hơn 30 triệu (gồm phần nợ do tôi chịu trách nhiệm trả). Năm 2012 tôi bỏ tiền xây thêm phần phía sau vì mẹ tôi lúc này đã hơn 80 tuổi nên tôi là người quán xuyến mọi việc đồng thời cũng là người đại diện nộp thuế  nhà đất hay các nghĩa vụ khác có liên quan. Trong quá trình xây nhà tôi có dùng sổ đỏ để vay và được quỹ tín dụng ở địa phương đồng ý giải ngân. Đến năm 2014 mẹ tôi qua đời nhưng không sang tên quyền thừa hưởng cho ai. Sau khi mẹ tôi mất thì anh đầu của tôi đã làm đơn kiện đòi lấy hết phần đất trống còn lại và kể cả phần đất mà tôi xây thêm vào năm 2012 như đã trình bày ở trên. Và anh tôi nói rằng đã được mẹ tôi viết giấy cho nhưng tôi biết chuyện này là sai sự thật (vì lúc còn sống vợ chồng anh trai đầu và mẹ tôi thường hay cãi nhau, thậm chí lúc mẹ tôi đau bệnh vợ chồng anh chị tôi không một lần chăm sóc hay hỏi han gì, đồng thời mẹ tôi không biết chữ). Như vậy phần đất của bố mẹ tôi (kể cả phần nhà của tôi và anh đầu tôi đang ở) sẽ được giải quyết như thế nào? và tôi muốn tự mình cắt sổ đỏ chia phần đất đó làm 3 phần cho mỗi người một phần có được không? Xin luật sư tư vấn giúp!Tôi xin chân thành cảm ơn!

Trả lời: Cảm ơn bạn đã tin tưởng và gửi đề nghị tư vấn tới Công ty luật Minh Gia. Trường hợp của bạn, chúng tôi xin tư vấn như sau:

Thứ nhất, xác định di sản của người mẹ.

Theo như bạn trình bày ở trên, bố mẹ bạn có cho anh trai cả một mảnh đất để xây dựng nhà ở nhưng chưa cắt sổ đỏ và chưa có giấy tờ nào. Khi đó, theo quy định tại Khoản 1 Điều 459 Bộ luật Dân sự 2015 thì:

“1. Tặng cho bất động sản phải được lập thành văn bản có công chứng, chứng thực hoặc phải đăng ký, nếu bất động sản phải đăng ký quyền sở hữu theo quy định của luật.”

Cho nên, phần đất mà anh trai bạn xây dựng nhà ở vẫn là của bố mẹ bạn còn ngôi nhà xây dựng trên phần đất này đã được bố mẹ bạn cho phép nên nó thuộc quyền sở hữu của anh trai bạn.

Bố bạn mất năm 2004 mà mảnh đất mà bạn và anh trai đang sinh sống là tài sản chung của bố mẹ bạn. Cho nên 1/2 mảnh đất là tài sản của bố bạn. Nếu bố bạn có để lại di chúc thì ½ mảnh đất này được chia theo di chúc để lại. Nếu bố bạn không để lại di chúc thì phần di sản này được chia cho hàng thừa kế thứ nhất. Theo quy định tại điểm a Khoản 1 Điều  651 thì hàng thừa kế thứ nhất trong trường hợp này bao gồm mẹ bạn và 3 anh chị em. Số tài sản mẹ bạn nhận được là 1/4 của 1/2 giá trị mảnh đất (tức là 1/8 giá trị mảnh đất)

Đối với ngôi nhà mà bạn góp tiền vào xây thì mẹ bạn góp 6 triệu đồng, bạn góp 24 triệu đồng. Như vậy, mẹ bạn có 1/4 giá trị ngôi nhà.

Khi đó, tài sản của mẹ bạn bao gồm: 5/8 giá trị mảnh đất (1/2 + 1/8 giá trị mảnh đất)  và1/4 giá trị ngôi nhà.

Thứ hai, phân chia thừa kế.

Nếu anh trai bạn không thể xuất trình tờ giấy mà anh nói rằng mẹ viết chia toàn bộ diện tích đất trên cho anh trai bạn thì tức là mẹ bạn không để lại di chúc. Khi đó, phần di sản của mẹ bạn được chia cho 3 anh chị em. Việc phân chia di sản, những người thừa kế có thể tự thỏa thuận về việc phân chia cũng như vị trí phần tài sản thừa kế của từng người. Văn bản thỏa thuận này cần phải được công chứng theo quy định tại Điều 57 Luật Công chứng 2014.

“1. Những người thừa kế theo pháp luật hoặc theo di chúc mà trong di chúc không xác định rõ phần di sản được hưởng của từng người thì có quyền yêu cầu công chứng văn bản thỏa thuận phân chia di sản.

Trong văn bản thỏa thuận phân chia di sản, người được hưởng di sản có thể tặng cho toàn bộ hoặc một phần di sản mà mình được hưởng cho người thừa kế khác.

2. Trường hợp di sản là quyền sử dụng đất hoặc tài sản pháp luật quy định phải đăng ký quyền sở hữu thì trong hồ sơ yêu cầu công chứng phải có giấy tờ chứng minh quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản của người để lại di sản đó.

Trường hợp thừa kế theo pháp luật, thì trong hồ sơ yêu cầu công chứng phải có giấy tờ chứng minh quan hệ giữa người để lại di sản và người được hưởng di sản theo quy định của pháp luật về thừa kế. Trường hợp thừa kế theo di chúc, trong hồ sơ yêu cầu công chứng phải có bản sao di chúc.

3. Công chứng viên phải kiểm tra để xác định người để lại di sản đúng là người có quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản và những người yêu cầu công chứng đúng là người được hưởng di sản; nếu thấy chưa rõ hoặc có căn cứ cho rằng việc để lại di sản và hưởng di sản là không đúng pháp luật thì từ chối yêu cầu công chứng hoặc theo đề nghị của người yêu cầu công chứng, công chứng viên tiến hành xác minh hoặc yêu cầu giám định.

Tổ chức hành nghề công chứng có trách nhiệm niêm yết việc thụ lý công chứng văn bản thỏa thuận phân chia di sản trước khi thực hiện việc công chứng.

4. Văn bản thỏa thuận phân chia di sản đã được công chứng là một trong các căn cứ để cơ quan nhà nước có thẩm quyền đăng ký việc chuyển quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản cho người được hưởng di sản.”

Nếu anh trai bạn có thể đưa ra tờ giấy trên thì cần xác nhận tính hợp pháp của tờ giấy đó, cần xác minh lại tính hợp pháp của tờ giấy này.

Theo như thông tin bạn đưa ra, mẹ bạn không biết chữ. Trong trường hợp này, để tờ giấy trên được pháp luật công nhận thì phải do mẹ bạn đọc cho người khác viết, có ít nhất 2 người làm chứng và được công chứng, chứng thực theo quy định tại Khoản 3 Điều 630 Bộ luật Dân sự.

Trường hợp tờ giấy trên là hợp pháp thì nó được coi là di chúc của mẹ bạn để lại và phải thực hiện chia di sản theo di chúc. Tuy nhiên, di chúc này chỉ áp dụng đối với phần di sản của mẹ bạn như đã xác định ở trên chứ không phải toàn bộ diện tích mảnh đất. Khi đó, anh trai bạn phải trả toàn bộ thuế sử dụng dất mà bạn đã đóng.

Nếu tờ giấy trên là không hợp pháp thì chứng tỏ anh trai bạn đã làm giả di chúc. Do đó, theo quy định tại điểm d Khoản 1 Điều 612 Bộ luật dân sự 2015 thì:

“1. Những người sau đây không được quyền hưởng di sản:

…

d) Người có hành vi lừa dối, cưỡng ép hoặc ngăn cản người để lại di sản trong việc lập di chúc; giả mạo di chúc, sửa chữa di chúc, hủy di chúc, che giấu di chúc nhằm hưởng một phần hoặc toàn bộ di sản trái với ý chí của người để lại di sản.”

Khi đó, anh trai bạn không được quyền thừa kế phần di sản của mẹ bạn để lại. Chính vì vậy, phần di sản của mẹ bạn sẽ được chia thành 2 phần cho bạn và anh trai thứ 2 của bạn.

Trên đây là nội dung tư vấn của Luật Minh Gia về vấn đề bạn hỏi và quan tâm. Nếu còn vướng mắc, chưa rõ cần luật sư giải đáp, bạn vui lòng gọi đến Tổng đài tư vấn pháp luật trực tuyến của chúng tôi - Số điện thoại liên hệ: 1900.6169 để được hỗ trợ kịp thời.

Trân trọng.
CV tư vấn: Thùy Lan - Luật Minh Gia