Tư vấn về tranh chấp quyền sử dụng đất và chia thừa kế quyền sử dụng đất.

Đến năm 1994 bố tôi mất không để lại đi chúc. Hiện nay trên mảnh đất của ông bà tôi mỗi người con đều được chia và làm nhà. 

Trước đây 3 năm chú tôi đòi phần đất phía trước cửa nhà tôi và bắt mẹ tôi làm giấy tờ nhưng mẹ tôi không đồng ý. Vì bố mẹ tôi ko có con trai còn chú có con trai nên bà muốn đòi lại nhà cho cháu đích tôn. Trước khi bà tôi chết 2015 có để lại đi chúc viết tay để lại nhà tôi cho cháu trai. Nhưng khi di chúc bà đã bị tai biến nặng, ngôi nhà bố mẹ tôi làm trên mảnh đất của ông bà cho từ năm 1990 đến nay và hàng năm vẫn đóng thuế đất đầy đủ. Vậy di chúc trong trường hợp này của bà tôi có thực hiện được không? Và chú tôi đòi nhà của mẹ tôi có đúng không? Rất mong luật sư tư vấn giúp . Tôi xin trân trọng cảm ơn!

Trả lời: Cảm ơn bạn đã tin tưởng gửi câu hỏi tư vấn đến công ty Luật Minh Gia. Chúng tôi xin tư vấn cho bạn như sau:

1.    Di chúc mà bà bạn lập có hợp pháp hay không?

Căn cứ theo Điều 630 Bộ luật dân sự năm 2015 quy định về di chúc hợp pháp:

Điều 630. Di chúc hợp pháp

1. Di chúc hợp pháp phải có đủ các điều kiện sau đây:

a) Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe doạ, cưỡng ép;

b) Nội dung của di chúc không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội; hình thức di chúc không trái quy định của luật. 

Do đó, nếu di chúc không đáp ứng được các điều kiện trên thì không có giá trị pháp luật, nếu khi lập di chúc bà bạn bị tai biễn dẫn đến không còn minh mẫn, sáng suốt hoặc bị lừa dối cưỡng ép thì di chúc không có giá trị pháp lý. Trong trường hợp này di sản thừa kế của bà sẽ được chia theo pháp luật. 

2.    Chú bạn có quyền đòi nhà đất mà gia đình bạn đang sử dụng hay không?

Ai là người đang đứng tên trên giấy chứng nhận quyền sử dụng đất thì sẽ có quyền định đoạt, chuyển nhượng, tặng cho, thừa kế… cho người khác. Do thông tin bạn cung cấp không rõ nên tôi sẽ chia làm các trường hợp như sau:

Trường hợp thứ nhất: Ông bà bạn đã làm thủ tục sang tên, chuyển nhượng quyền sử dụng đất cho bố mẹ bạn hoặc gia đình bạn đã được công nhận  giấy quyền sử dụng đất, bố mẹ bạn  là chủ sử dụng đất hợp pháp.

Trường hợp thứ hai: Mảnh đất trên ông bà bạn không có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất thì cần xác định nhà bạn có đủ điều kiện để cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất hay không. Nhà bạn sử dụng đất, xây nhà trên đất và thực hiện đóng thuế từ năm 1990 đến nay nên nếu đất không có tranh chấp thì gia đình bạn sẽ được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất theo quy định của pháp luật.

Trong cả hai trường hợp trên, bố mẹ bạn được xác định là chủ sử dụng đất hợp pháp có quyền sử dụng định đoạt đối với diện tích đất trên. Chú bạn không có quyền yêu cầu gia đình bạn làm giấy tờ đất sang tên cho chú và bà bạn không có quyền viết di chúc định đoạt quyền sử dụng đất này cho chú bạn thừa kế. Tuy nhiên, Bố bạn mất năm 1994 không để lại di chúc nên di sản thừa kế của bố bạn là ½ diện tích mảnh đất trên sẽ được chia thừa kế theo pháp luật. 

Căn cứ theo điều 651 bộ luật dân sự năm 2015 quy định về người thừa kế theo pháp luật:
 

Điều 651. Người thừa kế theo pháp luật

1. Những người thừa kế theo pháp luật được quy định theo thứ tự sau đây:

a) Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;

b) Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;

c) Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột; chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.

2. Những người thừa kế cùng hàng được hưởng phần di sản bằng nhau.

3. Những người ở hàng thừa kế sau chỉ được hưởng thừa kế, nếu không còn ai ở hàng thừa kế trước do đã chết, không có quyền hưởng di sản, bị truất quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.
 

Những người ở hàng thừa kế thứ nhất bao gồm: vợ, chồng, cha mẹ và con của người chết. Do đó, những người được hưởng di sản thừa kế của bố bạn bao gồm: bà của bạn, mẹ bạn và các con của bố bạn. Mỗi người sẽ được hưởng một phần thừa kế bằng nhau. Các bên có thể tự thỏa thuận hoặc khởi kiện ra Tòa yêu cầu chia sẻ di sản thừa kế.
 

Căn cứ theo Điều 623 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định về thời hiệu thừa kế:
 

Điều 623. Thời hiệu thừa kế

1. Thời hiệu để người thừa kế yêu cầu chia di sản là 30 năm đối với bất động sản, 10 năm đối với động sản, kể từ thời điểm mở thừa kế. Hết thời hạn này thì di sản thuộc về người thừa kế đang quản lý di sản đó. Trường hợp không có người thừa kế đang quản lý di sản thì di sản được giải quyết như sau:

a) Di sản thuộc quyền sở hữu của người đang chiếm hữu theo quy định tại Điều 236 của Bộ luật này;

b) Di sản thuộc về Nhà nước, nếu không có người chiếm hữu quy định tại điểm a khoản này.

2. Thời hiệu để người thừa kế yêu cầu xác nhận quyền thừa kế của mình hoặc bác bỏ quyền thừa kế của người khác là 10 năm, kể từ thời điểm mở thừa kế.

3. Thời hiệu yêu cầu người thừa kế thực hiện nghĩa vụ về tài sản của người chết để lại là 03 năm, kể từ thời điểm mở thừa kế.

Thời hiệu khởi kiện để người thừa kế yêu cầu chia di sản, xác nhận quyền thừa kế của mình là 30 năm kể từ thời điểm mở thừa kế đối với bất động sản. Bố bạn mất từ năm 1994 đến nay đã được 24 năm do đó vẫn còn thời hiệu yêu cầu chia thừa kế, chú của bạn có quyền yêu cầu chia thừa kế phần di sản mà bà của bạn được hưởng.

Khi có tranh chấp và yêu cầu Toà án giải quyết thì không áp dụng thời hiệu khởi kiện về quyền thừa kế, mà áp dụng các quy định của pháp luật về chia tài sản chung để giải quyết theo mục 2.4 nghị quyết 02/2004/ NQ - HĐTP ngày 10/8/2004.

Trường hợp thứ ba: Mảnh đất trên ông bà bạn có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất nhưng chưa làm thủ tục sang tên cho bố mẹ bạn thì tài sản này được xác định là tài sản của ông bà và khi ông bà mất sẽ được chia thừa kế. Ông của bạn mất từ năm 1986 không để lại di chúc nên di sản thừa kế của ông sẽ được chia theo pháp luật,những người ở hàng thừa kế thứ nhất bao gồm: bà bạn và 5 người con. Di sản thừa kế của ông là ½ tài sản trong khối tài sản chung của bà.

Ông bạn mất năm 1986, Theo nghị quyết 02/2004/NQ- HĐTP có quy định trường hợp thừa kế mở trước ngày 01/7/1996, thì thời hiệu khởi kiện về quyền thừa kế được tính từ năm 1990. Từ năm 1990 đến nay đã được 28 năm do đó vẫn còn thời hiệu thừa kế. Những người hưởng di sản thừa kế có thể gửi đơn đến Tòa án yêu cầu phân chia di sản thừa kê.

Bà bạn mất từ năm 2015 có để lại di chúc, nếu di chúc hợp pháp thì tài sản trên được chia theo di chúc, nếu di chúc không hợp pháp thì di sản thừa kế được chia theo pháp luật. Tuy nhiên, bà chỉ có quyền định đoạt để lại thừa kế đối phần tài sản của bà (1/2 tài sản chung với ông và tài sản riêng của bà) hoặc chú bạn chỉ có quyền yêu cầu chia thừa kế theo pháp luật đối với phần đất tương ứng của bà. 

Trên đây là nội dung tư vấn của Luật Minh Gia về vấn đề bạn yêu cầu tư vấn: Tư vấn về tranh chấp quyền sử dụng đất và chia thừa kế quyền sử dụng đất. Nếu còn vướng mắc, chưa rõ hoặc cần hỗ trợ pháp lý khác bạn vui lòng liên hệ bộ phận tư vấn pháp luật trực tuyến để được giải đáp, hỗ trợ kịp thời.

Trân trọng

Cv: Vũ Nga - Luật Minh Gia