Thủ tục ly hôn và quyền nuôi con sau khi ly hôn

1. Luật sư tư vấn về pháp luật hôn nhân và gia đình

Ly hôn là khái niệm khôn còn xa lạ đối với mọi người. Đối với vụ việc ly hôn, bên cạnh việc xem xét, giải quyết vấn đề tài sản, nghĩa vụ của vợ chồng, Tòa án còn xem xét, giải quyết vấn đề về nhân thân. Việc xem xét, quyết vấn đề nhân thân bao gồm mối quan hệ giữa vợ, chồng và quan hệ giữa cha, mẹ với con. Quyền nuôi con được xác định dựa trên sự thỏa thuận giữa các bên, nếu vợ chồng không thỏa thuận được thì yêu cầu Tòa án giải quyết. Căn cứ để tòa án xác định quyền nuôi con được xác định dựa trên việc đảm bảo quyền lợi của con, độ tuổi của con, hoàn cảnh của vợ, chồng,;...Do đó, vợ chồng có tranh chấp về quyền nuôi con, bạn cần chuẩn bị các giấy tờ, tài liệu chứng minh khản năng về vật chất và tinh thần để bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp cho con.

2. Tư vấn về thủ tục ly hôn và tranh chấp quyền nuôi con

Câu hỏi: Thưa Luật sư Công ty luật Minh Gia Cho em hỏi về thủ tục ly hôn và cách giành quyền nuôi con khi vợ chồng ly hôn như sau: Em lấy vợ cũng được hơn ba năm mà vợ chồng chung sống không được hạnh phúc, nay em muốn ly hôn thì thủ tục như thế nào. Chúng em có một con chung và em muốn được nuôi cháu thì phải làm thế nào ạ. Em xin cảm ơn.

Trả lời: Cảm ơn bạn đã gửi câu hỏi đề nghị tư vấn đến Công ty Luật Minh Gia, trường hợp của bạn chúng tôi tư vấn như sau:

1. Căn cứ pháp lý xin ly hôn:

Căn cứ quy định tại Điều 51 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 về Quyền yêu cầu giải quyết ly hôn:

“1. Vợ, chồng hoặc cả hai người có quyền yêu cầu Tòa án giải quyết ly hôn.

...

3. Chồng không có quyền yêu cầu ly hôn trong trường hợp vợ đang có thai, sinh con hoặc đang nuôi con dưới 12 tháng tuổi.”

Như vậy, bạn có quyền yêu cầu ly hôn. Cho nên nếu thấy cuộc sống gia đình không hạnh phúc, không thể tiếp tục duy trì thì bạn có quyền nộp đơn ly hôn và yêu cầu tòa án giải quyết.

Căn cứ quy định tại Điều 56 Luật hôn nhân và gia đình 2014 về Ly hôn theo yêu cầu của một bên như sau:

“1. Khi vợ hoặc chồng yêu cầu ly hôn mà hòa giải tại Tòa án không thành thì Tòa án giải quyết cho ly hôn nếu có căn cứ về việc vợ, chồng có hành vi bạo lực gia đình hoặc vi phạm nghiêm trọng quyền, nghĩa vụ của vợ, chồng làm cho hôn nhân lâm vào tình trạng trầm trọng, đời sống chung không thể kéo dài, mục đích của hôn nhân không đạt được.

2. Trong trường hợp vợ hoặc chồng của người bị Tòa án tuyên bố mất tích yêu cầu ly hôn thì Tòa án giải quyết cho ly hôn.

3. Trong trường hợp có yêu cầu ly hôn theo quy định tại khoản 2 Điều 51 của Luật này thì Tòa án giải quyết cho ly hôn nếu có căn cứ về việc chồng, vợ có hành vi bạo lực gia đình làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến tính mạng, sức khỏe, tinh thần của người kia.”

Theo như bạn cung cấp, vợ chồng bạn đã kết hôn được ba năm nhưng cuộc sống gia đình không hạnh phúc. Do đó, bạn phải có nghĩa vụ chứng minh những căn cứ mà mình đã viết trong đơn khởi kiện.Như vậy khi có những căn cứ đó, tòa án sẽ xem xét và giải quyết yêu cầu ly hôn đơn phương của bạn

2. Thủ tục ly hôn đơn phương:

- Hồ sơ thực hiện thủ tục ly hôn đơn phương gồm có:

+ Đơn xin ly hôn đơn phương (theo mẫu của từng tòa án)

+ Giấy chứng nhận đăng ký kết hôn (bản chính)

+ CMND hoặc hộ chiếu (bản sao có chứng thực)

+Sổ hộ khẩu (bản sao có chứng thực)

+ Giấy khai sinh của các con.

+ Các tài liệu, chứng cứ khác chứng minh tài sản chung như: Giấy chứng nhận Quyền sử dụng đất (sổ đỏ); Đăng ký xe; sổ tiết kiệm… (bản sao chứng thực). Đối với giấy tờ, tài liệu là bản sao thì cần phải công chứng, chứng thực tại cơ quan có thẩm quyền

- Về thẩm quyền giải quyết việc ly hôn:Tòa án nhân dân quận/huyện nơi vợ bạn cư trú, làm việc.

Lưu ý: nếu vợ/ chồng hoặc tài sản ở nước ngoài hoặc cần phải ủy thác tư pháp cho cơ quan đại diện nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam ở nước ngoài, cho Toà án nước ngoài thì phải nộp đơn tại TAND cấp tỉnh.

3. Về quyền nuôi con và nghĩa vụ cấp dưỡng sau khi ly hôn.

Căn cứ theo quy định tại Điều 81 Luật Hôn nhân gia đình 2014 về Việc trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con sau khi ly hôn như sau:

“1. Sau khi ly hôn, cha mẹ vẫn có quyền, nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình theo quy định của Luật này, Bộ luật dân sự và các luật khác có liên quan.

2. Vợ, chồng thỏa thuận về người trực tiếp nuôi con, nghĩa vụ, quyền của mỗi bên sau khi ly hôn đối với con; trường hợp không thỏa thuận được thì Tòa án quyết định giao con cho một bên trực tiếp nuôi căn cứ vào quyền lợi về mọi mặt của con; nếu con từ đủ 07 tuổi trở lên thì phải xem xét nguyện vọng của con.

3. Con dưới 36 tháng tuổi được giao cho mẹ trực tiếp nuôi, trừ trường hợp người mẹ không đủ điều kiện để trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con hoặc cha mẹ có thỏa thuận khác phù hợp với lợi ích của con.”

Về nguyên tắc, việc nuôi con khi ly hôn trước hết do các bên thỏa thuận, nếu không thỏa thuận được thì  có thể yêu cầu Tòa án giải quyết, con dưới 36 tháng tuổi sẽ giao cho mẹ trực tiếp nuôi dưỡng. Tuy nhiên, để đảm bảo quyền lợi mọi mặt cho con, Tòa án sẽ xem xét các yêu tố sau đây để đưa ra quyết định sẽ giao con cho ai nuôi dưỡng.

Như vậy, trường hợp con dưới 3 tuổi thì quyền nuôi con thuộc về người mẹ (trừ trường hợp các bên có thỏa thuận khác). Nếu con trên 3 tuổi thì quyền nuôi con của cha, mẹ là như nhau, khi đó nếu không thỏa thuận được quyền nuôi con thì Tòa sẽ căn cứ vào quyền lợi về mọi mặt của con để xem xét ai là người trực tiếp nuôi con tốt hơn. Tòa án còn xem xét đến các yếu tố sau đây để đưa ra quyết định:

- Điều kiện về vật chất bao gồm: Ăn, ở, sinh hoạt, điều kiện học tập… mà mỗi bên dành cho con, yếu tố đó dựa trên thu nhập, tài sản, chỗ ở của cha mẹ;

- Các yếu tố về tinh thần bao gồm: Thời gian chăm sóc, dạy dỗ, giáo dục con, tình cảm dành cho con, điều kiện cho con vui chơi giải trí, trình độ học vấn… của cha mẹ.

Trường hợp này nếu bạn muốn giành quyền nuôi con thì cần phải chứng minh với Tòa án khả năng của mình về việc có thể nuôi dưỡng và chăm sóc con như: tình hình sức khỏe, điều kiện về chỗ ở, việc làm, thu nhập hàng tháng, điều kiện chăm sóc, giáo dục…Bên cạnh đó, bạn cũng cần chứng minh được rằng đối phương không nuôi dạy con tốt ví dụ như không quan tâm, chăm sóc con và có những hành vi bạo lực….

3. Về mức cấp dưỡng nuôi con khi ly hôn

Nghĩa vụ cấp dưỡng của cha, mẹ đối với con khi ly hôn được quy định tại Điều 82 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 như sau:

“1. Cha, mẹ không trực tiếp nuôi con có nghĩa vụ tôn trọng quyền của con được sống chung với người trực tiếp nuôi.

2. Cha, mẹ không trực tiếp nuôi con có nghĩa vụ cấp dưỡng cho con.”

Như vậy, nếu bạn không trực tiếp nuôi con thì phải có nghĩa vụ cấp dưỡng nuôi con chưa thành niên hoặc con đã thành niên bị tàn tật, mất năng lực hành vi dân sự, không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình. Về mức cấp dưỡng nuôi con quy định tại Điều 116  Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 như sau:

“1. Mức cấp dưỡng do người có nghĩa vụ cấp dưỡng và người được cấp dưỡng hoặc người giám hộ của người đó thỏa thuận căn cứ vào thu nhập, khả năng thực tế của người có nghĩa vụ cấp dưỡng và nhu cầu thiết yếu của người được cấp dưỡng; nếu không thỏa thuận được thì yêu cầu Tòa án giải quyết.

2. Khi có lý do chính đáng, mức cấp dưỡng có thể thay đổi. Việc thay đổi mức cấp dưỡng do các bên thỏa thuận; nếu không thỏa thuận được thì yêu cầu Tòa án giải quyết.”

Pháp luật không quy định cụ thể mức cấp dưỡng là bao nhiêu mà phải căn cứ vào thu nhập, khả năng thực tế của người có nghĩa vụ cấp dưỡng, nhu cầu thiết yếu của người được cấp dưỡng và đương nhiên những chi phí này là chi phí hợp lý. Người mẹ đưa ra những chứng từ, hóa đơn khống để tăng tiền cấp dưỡng nuôi con nếu xét thấy những chi phí đó không hợp lý thì Tòa sẽ không giải quyết. Ngược lại, trong trường hợp này bạn cũng phải đưa ra những căn cứ chứng minh những chi phí đó không có thật hoặc không hợp lý. Hơn nữa nếu việc người vợ đưa ra những chi phí vô lý hay người con do người vợ nuôi thường xuyên ốm đau như vậy thì đó cũng là một căn cứ để anh có thể giành quyền nuôi con.

- Điều kiện giành quyền trực tiếp nuôi con khi ly hôn

Em chào luật sư  ! Luật sư cho em hỏi là vợ chồng em không sống chung với nhau khoảng nửa năm nay rồi, không phải ly thân mà chồng em về trên đó sống và buôn bán phụ mẹ chồng. còn em thì ở nhà mẹ ruột nuôi con nhỏ. Giờ mẹ chồng em lại muốn chồng em đi làm trong sân bay với mức lương 10tr 1 tháng và kêu chồng em đưa đơn ra tòa để giành quyền nuôi con với e trong khi e thì đang ở nhà nuôi con không đi làm. Con em thì vừa qua 12  mấy ngày thôi và gia đình chồng em thì ở tp hcm còn em thì ở cần thơ ! Vậy luật sư cho hỏi con em sẽ do ai nuôi dưỡng và nếu chồng em có cơ hội nuôi dưỡng thì em phải làm thế nào để giành được quyền nuôi con?

Trả lời: Đối với yêu cầu hỗ trợ của anh/chị chúng tôi đã tư vấn một số trường hợp tương tự thông qua một hoặc một số bài viết cụ thể sau đây:

>> Quyền trực tiếp nuôi dưỡng con sau ly hôn?

>> Tư vấn về giành quyền nuôi con và nghĩa vụ cấp dưỡng

Theo đó, trước tiên quyền nuôi dưỡng con do hai vợ chồng thỏa thuận. Trường hợp không thỏa thuận được thì đối với con dưới 36 tháng tuổi bạn sẽ được quyền trực tiếp nuôi dưỡng con nếu có khả năng chăm sóc, nuôi dạy. Đối với con trên 7 tuổi thì sẽ phụ thuộc vào ý chí của con. Riêng đối với con trong độ tuổi từ 3 tuổi đến dưới 7 tuổi thì sẽ do hai vợ chồng chứng minh khả năng của mình cho Tòa, bên nào đảm bảo quyền lợi cho con tốt hơn thì Tòa án trao quyền trực tiếp nuôi dưỡng cho người đó nuôi.

- Thay đổi người trực tiếp nuôi con sau ly hôn​

Xin Chào ! Mình đã ly hôn được 3 năm, con gái được 3,5t và mình hiện là người nuôi dưỡng. Lý do li hôn là anh ta ngoại tình, hiện tại chưa kết hôn với người đó nhưng vẫn chung sống với nhau và đã có 1 đứa con gái khoảng 9th. Kinh tế anh ta rất tốt và rất thương con, gần đây anh ta chở con về nhà ngủ mà không nói mình. Mình nói lại thì anh ta liền đánh mình trước mặt con. Và hiện tại mình không để anh ta gặp con nữa. Anh ta đang muốn dành lại quyền nuôi con với mình. Mình đang làm việc lễ tân tại 1 công ty nhỏ. Anh ta là một thám tử tư. Cho mình hỏi nếu ra tòa thì mình có bất lợi gì không? Xin cho mình câu trả lời sớm. Mình cảm ơn rất nhiều.

Trả lời: Chào anh/chị! Đối với yêu cầu hỗ trợ của anh/chị chúng tôi đã tư vấn trường hợp tương tự sau đây:

>> Thay đổi người trực tiếp nuôi con sau ly hôn

Thứ nhất, về quyền thăm nuôi của người không trực tiếp nuôi con: Theo như quyết định, bản án thì chị là người trực tiếp nuôi con, người chồng sẽ có quyền thăm nuôi và nghĩa vụ cấp dưỡng cho con. Việc anh đón con đi và không báo với chị là vi phạm tới quyền trực tiếp nuôi con của chị, chị có thể thỏa thuận cụ thể với người chồng cũ về vấn đề thăm nuôi: địa điểm, thời gian hợp lí, .... Việc chị không cho anh thăm nuôi con là hành vi ngăn cản quyền thăm nuôi của người không trực tiếp nuôi con. Vì vậy, chị nên chấm dứt hành vi này và thỏa thuận cụ thể về việc thực hiện quyền thăm nuôi của chồng cũ.

Thứ hai, về vấn đề thay đổi người trực tiếp nuôi con: Hiện nay, con chị đã trên 3 tuổi và nếu anh chồng có yêu cầu thay đổi người trực tiếp nuôi con thì tòa án sẽ xem xét tới việc thay đổi người trực tiếp nuôi con sau ly hôn. Tòa án sẽ xem xét tới việc ai có thể đáp ứng tốt nhất cho con về mọi mặt( vật chât và tinh thần, môi trường sống) cho con thì sẽ quyết định giao con cho người đó trực tiếp nuôi dưỡng nhằm đảm bảo tốt nhất quyền lợi cho đứa trẻ.