Gây thương tích vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng có phải chịu trách nhiệm hình sự?

Câu hỏi tư vấn: Tối 17.2 tôi và Dương (bạn bị đánh cùng tôi) cùng 3 người khác đang đứng chơi thì có 1 nhóm thanh niên đi ôtô và xe máy đến dùng chai bia, dao phóng lợn đánh tôi vs Dương bất ngờ. Tôi không phản kháng mà chỉ bỏ chạy. Đánh được 1 lúc thì nhóm thanh niên kia bỏ đi ra xa chúng tôi. Tôi đứng nghỉ được tầm chục giây thì có người đi xe vào thêm hô đánh chúng nó tiếp đi. Lúc này tôi biết trong người Dương có giấu 1 con dao (dao này của người khác Dương thấy đẹp nên định ăn trộm không có chuẩn bị cho mục đích đánh nhau gì). Và tiếp tục chạy, chạy đc 5-6 mét tôi bị ngã xuống 1 đoạn vực cao khoảng 3m. Khi đứng lên chạy được tôi lại bị trượt chân ngã tiếp và lúc này vẫn có người đứng phía sau cầm vũ khi đập vào phần sau đầu và lưng tôi. Nên tôi đã dùng dao chém. (khuya) về phía sau 1 phát làm bị thương người đó 23% thương tích. Và tôi  tiếp tục chạy không để ý phía sau nữa. Vậy đây là hành vi gì ạ? Tôi bị thương bần tím hết hết chân, lưng và đầu.

Trả lời tư vấn: Cảm ơn bạn đã tin tưởng và gửi câu hỏi cần tư vấn tới Công ty Luật Minh Gia, với thắc mắc của bạn chúng tôi tư vấn như sau:

Thứ nhất. đối với hành vi của nhóm thanh niên: Hành vi dùng chai bia, dao và đuổi theo bạn và Dương để đánh thì hành vi này đủ cấu thành Tội cố ý gây thương tích theo Điều 134 bộ luật hính sự 2015.

“Người nào cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 11% đến 30% hoặc dưới 11% nhưng thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm: 

a) Dùng vũ khí, vật liệu nổ, hung khí nguy hiểm hoặc thủ đoạn có khả năng gây nguy hại cho nhiều người; 

b) Dùng a-xít nguy hiểm hoặc hóa chất nguy hiểm; 

c) Đối với người dưới 16 tuổi, phụ nữ mà biết là có thai, người già yếu, ốm đau hoặc người khác không có khả năng tự vệ; 

d) Đối với ông, bà, cha, mẹ, thầy giáo, cô giáo của mình, người nuôi dưỡng, chữa bệnh cho mình; 

đ) Có tổ chức; 

e) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn;

g) Trong thời gian đang bị giữ, tạm giữ, tạm giam, đang chấp hành án phạt tù, đang chấp hành biện pháp tư pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng hoặc đang chấp hành biện pháp xử lý vi phạm hành chính đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc, đưa vào trường giáo dưỡng hoặc đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc; 

h) Thuê gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác hoặc gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác do được thuê; 

...

Thứ hai, đối với hành vi của bạn, do nhóm thanh niên kia có hành vi dùng chai bia, dao phóng lợn đánh bạn bất ngờ, bạn đã bỏ chạy tuy nhiên vẫn tiếp tục bị đuổi đánh. Khi bị đuổi đánh bạn bị ngã và đã bị người của nhóm thanh niên kia tiếp tục cầm vũ khí đập vào đầu và sau lưng bạn. Trong lúc cấp thiết, bạn đã cầm được con dao do người bạn của bạn mang theo nên đã khua về phía sau 1 phát và làm bị thương người thanh niên kia 23%. Với những tình tiết này thì hành vi của bạn có thể được coi là phòng vệ chính đáng căn cứ theo Điều 22 Bộ luật hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) quy định về phòng vệ chính đáng:

“1. Phòng vệ chính đáng là hành vi của người vì bảo vệ quyền hoặc lợi ích chính đáng của mình, của người khác hoặc lợi ích của Nhà nước, của cơ quan, tổ chức mà chống trả lại một cách cần thiết người đang có hành vi xâm phạm các lợi ích nói trên.

Phòng vệ chính đáng không phải là tội phạm.

2. Vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng là hành vi chống trả rõ ràng quá mức cần thiết, không phù hợp với tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi xâm hại.

Người có hành vi vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng phải chịu trách nhiệm hình sự theo quy định của Bộ luật này.”

Tuy nhiên để được xem xét là hành vi phòng vệ chính đáng thì hành vi của bạn phải có đủ các yếu tố sau: 

- Về phía người phòng vệ: Nếu thiệt hại do người có hành vi xâm phạm gây ra có thể là thiệt hại về tính mạng, sức khoẻ, có thể là thiệt hại về tài sản, nhân phẩm, danh dự hoặc các lợi ích xã hội khác, thì thiệt hại do người có hành vi phòng vệ gây ra chỉ có thể là thiệt hại tính mạng hoặc sức khoẻ về cho người có hành vi xâm phạm. Người kia gây tổn hại về sức khỏe cho bạn và sau đó bạn cũng gây tổn hại về sức khỏe lại cho người đó.

- Hành vi chống trả là cần thiết. Cần thiết là sự thể hiện tính không thể không chống trả, không thể bỏ qua trước một hành vi xâm phạm đến các lợi của xã hội. Khi đã xác định hành vi chống trả là cần thiết thì thiệt hại gây ra cho người có hành vi xâm phạm dù có lớn hơn thiệt hại mà người có hành vi xâm phạm gây ra cho người phòng vệ vẫn được coi là phòng vệ chính đáng. Mặc dù mức thương tích bạn gây ra cho người kia lớn hơn mức thương tích bạn phải chịu nhưng điều này là cần thiết để bảo vệ sức khỏe đang bị đe dọa của mình.

Với những thông tin mà bạn cung cấp, bước đầu có thể thấy rằng bạn đang trong tình thế cần và có quyền phòng vệ chính đáng, khi phòng vệ chính đáng thì bạn sẽ không phạm tội. Tuy nhiên, bạn có sử dụng vũ khí, có hành vi chống trả, nhưng hành vi chống trả này có được cho là cần thiết, là trong tình thế cấp bách hay không cần chờ kết luận chính xác của cơ quan điều tra sau khi xem xét tất cả các yếu tố, hoàn cảnh lúc đó. Trong trường hợp hành vi của bạn là vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng thì, căn cứ theo Điều 136 Bộ luật hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) quy định về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng hoặc do vượt quá mức cần thiết khi bắt giữ người phạm tội như sau:

“1. Người nào cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60% do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng hoặc do vượt quá mức cần thiết khi bắt giữ người phạm tội, thì bị phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm.

…”

Trường hợp bạn vượt quá giới hạn phòng vệ chính đang mà gây thương tích cho người khác từ 31% trở lên thì có thể bị truy cứu TNHS theo Điều 136 nêu trên.

Trân trọng!

Luật sư tư vấn – Luật Minh Gia