Hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất vô hiệu khi nào?

Câu hỏi: Thưa luật sư cho em hỏi một việc liên quan đến vấn đề quyền sử dụng đất như sau: Bà em có hứa cho một người cháu một phần đất của bà đang sở hữu. Cho với diện tích 1000 mét vuông trong 6000 mét vuông của bà đang là chủ sở hữu. Nhưng trong quá trình sang tên tách thửa, người này lợi dụng sự tin tưởng của bà (vì bà không đọc được chữ cộng với sự tin tưởng là cháu mình nên bà đã điểm chỉ vào hợp đồng chuyển nhượng đất) đã chuyển hết toàn bộ diện tích đất (6000 mét vuông) thay vì chỉ 1000 mét vuông như thoả thuận ban đầu! Khi bà phát hiện ra sự lừa dối này bà muốn lấy lại phần đất của bà! Em xin luật sư tư vấn và hưởng dẫn thủ tục để đòi lại quyền sử dụng đất. Cảm ơn luật sư!

Trả lời: Cảm ơn bạn đã gửi câu hỏi tư vấn đến Công ty luật Minh Gia. Với trường hợp của bạn, chúng tôi xin được tư vấn như sau:

- Căn cứ giao dịch dân sự vô hiệu:

Theo quy định tại Điều 122 Bộ luật dân sự 2015 thì: Giao dịch dân sự không có một trong các điều kiện được quy định tại Điều 117 của Bộ luật này thì vô hiệu, trừ trường hợp Bộ luật này có quy định khác.

Khi một giao dịch dân sự đã được xác lập, các bên vẫn có quyền yêu cầu Tòa tuyên bố giao dịch dân sự vô hiệu nếu không thỏa mãn các điều kiện về năng lực chủ thể, tính chất tự nguyện, mục đích. Bên cạnh đó, pháp luật cũng quy định hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất chỉ có hiệu lực được xác lập bằng văn bản và tùy từng giai đoạn, thủ tục công chứng, chứng thực cũng được quy định là thủ tục quyết định hiệu lực pháp lý của loại hợp đồng này. Tuy nhiên do bạn chưa cung cấp thông tin hợp đồng tặng cho này đã được công chứng, chứng thực hay chưa; bên cạnh đó có dấu hiệu của việc lừa dối nên chúng tôi tạm thời xem xét căn cứ vô hiệu của giao dịch trên như sau:

"Điều 127. Giao dịch dân sự vô hiệu do bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép

Khi một bên tham gia giao dịch dân sự do bị lừa dối hoặc bị đe dọa, cưỡng ép thì có quyền yêu cầu Tòa án tuyên bố giao dịch dân sự đó là vô hiệu.

Lừa dối trong giao dịch dân sự là hành vi cố ý của một bên hoặc của người thứ ba nhằm làm cho bên kia hiểu sai lệch về chủ thể, tính chất của đối tượng hoặc nội dung của giao dịch dân sự nên đã xác lập giao dịch đó. […]"

Theo như thông tin bạn cung cấp, ý định của người bà là tặng cho 1000 mét vuông đất; tuy nhiên người cháu được tặng cho đất đã lợi dụng việc bà không biết chữ, khiến bà hiểu sai lệch về nội dung hợp đồng, lừa bà ký tên vào hợp đồng tặng cho 6000 mét vuông đất. Hành vi của người cháu là cố ý lợi dụng người bà không biết chữ, làm sai lệch về đối tượng, nội dung của hợp đồng. Do vậy, người bà có quyền làm đơn khởi kiện lên Tòa án có thẩm quyền yêu cầu Tòa tuyên bố giao dịch dân sự này là vô hiệu do bị lừa dối. Căn cứ chứng minh giao dịch dân sự bị lừa dối dựa trên lời khái của các bên, sự thật khách quan là người bà ký tên trên hợp đồng khi không biết chữ, không có người làm chứng...

- Hậu quả của giao dịch dân sự vô hiệu:

Căn cứ quy định tại Điều 131 Bộ luật dân sự 2015 thì:

"Điều 131. Hậu quả pháp lý của giao dịch dân sự vô hiệu

1. Giao dịch dân sự vô hiệu không làm phát sinh, thay đổi, chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự của các bên kể từ thời điểm giao dịch được xác lập.

2. Khi giao dịch dân sự vô hiệu thì các bên khôi phục lại tình trạng ban đầu, hoàn trả cho nhau những gì đã nhận.

Trường hợp không thể hoàn trả được bằng hiện vật thì trị giá thành tiền để hoàn trả".

Như vậy, khi có căn cứ chứng minh hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất của người bà cho người cháu bị vô hiệu do giả tạo thì các bên khôi phục lại tình trạng ban đầu, hoàn trả cho nhau những gì đã nhận. Khi đó, người cháu có nghĩa vụ hoàn trả lại đất cho người bà.