Vi phạm chế độ một vợ, một chồng bị xử lý thế nào?

1. Chế độ một vợ, một chồng theo quy định pháp luật

Hôn nhân một vợ, một chồng là một trong những nguyên tắc cơ bản của chế độ hôn nhân được ghi nhận tại khoản 1 Điều 2 Luật Hôn nhân và gia đình 2014. Theo đó, hành vi của người đang có vợ, có chồng mà kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người khác hoặc chưa có vợ, chưa có chồng mà kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người đang có chồng, có vợ là hành vi bị cấm và bị xử lý theo quy định pháp luật. Nếu thỏa mãn các yếu tố cấu thành tội phạm, hành vi này còn có thể cấu thành tội vi phạm chế độ một vợ, một chồng theo quy định của Bộ luật hình sự. 

2. Quy định về tội vi phạm chế độ một vợ, một chồng 

Bộ luật hình sự 2015 sửa đổi, bổ sung 2017 quy định về tội này như sau:

“Điều 182. Tội vi phạm chế độ một vợ, một chồng

1. Người nào đang có vợ, có chồng mà kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người khác hoặc người chưa có vợ, chưa có chồng mà kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người mà mình biết rõ là đang có chồng, có vợ thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt cảnh cáo, phạt cải tạo không giam giữ đến 01 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 01 năm:

a) Làm cho quan hệ hôn nhân của một hoặc hai bên dẫn đến ly hôn;

b) Đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này mà còn vi phạm.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:

a) Làm cho vợ, chồng hoặc con của một trong hai bên tự sát;

b) Đã có quyết định của Tòa án hủy việc kết hôn hoặc buộc phải chấm dứt việc chung sống như vợ chồng trái với chế độ một vợ, một chồng mà vẫn duy trì quan hệ đó.”

 Xét các yếu tố cấu thành tội phạm:

Về mặt chủ thể: Tội phạm được thực hiện bởi những người có năng lực trách nhiệm hình sự và đủ 16 tuổi theo quy định tại Điều 12 Bộ luật hình sự.

Về mặt khách thể: Tội vi phạm chế độ một vợ, một chồng xâm phạm đến nguyên tắc một vợ một chồng của chế độ hôn nhân và gia đình tiến bộ đã được Hiến pháp và Luật hôn nhân và gia đình ghi nhận và bảo vệ.

Về mặt khách quan: Mặt khách quan của tội phạm được thể hiện thông qua một trong hai hành vi sau:

- Hành vi kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người khác trong khi đang có vợ hoặc có chồng;

- Hành vi kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người mà mình biết rõ là đang có chồng, có vợ. 

Hành vi trong mặt khách quan có chứa đựng một trong hai dấu hiệu bắt buộc sau: (1) trước đó đã từng bị xử phạt vi phạm hành chính song chủ thể vẫn tiếp tục thực hiện; hoặc (2) gây ra hậu quả nhất định cho xã hội. Dấu hiệu thứ nhất - đã từng bị xử phạt vi phạm hành chính là một đặc điểm quan trọng để phân biệt hành vi là tội phạm hay chỉ là vi phạm hành chính. Dấu hiệu thứ hai - gây hậu quả nhất định cho xã hội chính là những hậu quả cụ thể được Bộ luật hình sự quy định.

Về mặt chủ quan: Tội vi phạm chế độ một vợ, một chồng được thực hiện với lỗi cố ý, những người thực hiện hành vi nói trên do bị lừa dối hoặc do vô ý thì không phạm vào tội này.

---

3. Xử lý hành chính và hình sự về tội vi phạm chế độ hôn nhân một vợ một chồng

Câu hỏi:

Tôi và chồng kết hôn năm 2009, vợ chồng sống hạnh phúc đến đầu 2012 và chúng tôi có một bé gái. Vào giữa năm 2012 chúng tôi cãi nhau nhỏ vì tôi tình nghi chồng tôi quen phụ nữ khác. Sau khi cãi xong thì chồng tôi khăn gối đi làm. Lúc đó tôi cùng con gái ở nhà mẹ đẻ của tôi. Vài tháng sau tôi hay tin chồng tôi dẫn phụ nữ khác về quê nhà chung sống vợ chồng với nhau và họ có con. Khi biết vậy tôi làm đơn li hôn với lí do chồng ngoại tình và chồng tôi có kí tên nhưng tôi nộp đơn không được nhận. Khi đó thì tôi cứ im lặng và chỉ biết làm việc để nuôi con. Đến 5/9/2017, tôi mới vỡ lẽ ra rằng chồng tôi và người dì ruột của tôi đã chung sống với nhau suốt từ giữa năm 2012 đến nay. Và người dì của tôi chính là lí do khiến vợ chồng tôi xảy ra cãi nhau và đổ vỡ hôn nhân. Lúc dì sống với chồng tôi, dì tôi thường vay mượn và xin tiền tôi (giờ vẫn còn nợ tôi). Tôi cũng đã mời họ hàng bên ngoại về họp, dì tôi có thú nhận việc ấy là sự thật. Mọi người khuyên dì tôi nên cắt đứt mối quan hệ bất chính nhưng dì tôi không đồng ý. chuyện đã như thế rồi nhưng chồng tôi vẫn không chịu ra tòa. Thời gian gần đây chồng tôi và người dì thường nhắn tin và gọi điện chọc tức tôi. Thưa luật sư chuyện như thế liệu tôi tố cáo chồng tôi và dì tôi có được không ạ? Tôi xin chân thành cảm ơn.

Trả lời tư vấn:

Cảm ơn bạn đã tin tưởng gửi yêu cầu tư vấn đến công ty Luật Minh Gia. Trường hợp của bạn chúng tôi tư vấn như sau:

Theo 182 Bộ luật Hình sự năm 2015 quy định về tội vi phạm chế độ một vợ, một chồng (đã trích dẫn tại phần 2) thì:

Pháp luật quy định những người đang có vợ mà có hành vi chung sống như vợ chồng với người khác và người chưa có chồng mà chung sống như vợ chồng với người mà mình biết rõ đã có vợ thì được xác định là hành vi vi phạm pháp luật. Nếu hành này này là nguyên nhân đã tới việc vợ/ chồng của một bên dẫn đến ly hôn hoặc hành vi này đã bị xử phạt vi phạm hành chính mà vẫn tái phạm thì có thể xem xét trách nhiệm hình sự.

Nếu hành vi vi phạm nêu trên chưa gây hậu quả nghiêm trọng thì bị xem xét xử phạt hành chính như sau:

Khoản 1 Điều 48 Nghị định số 110/2013/NĐ-CP quy định về hành vi vi phạm quy định về cấm kết hôn, vi phạm chế độ hôn nhân một vợ, một chòng; vi phạm quy định về ly hôn như sau:

"1. Phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau:

  b) Đang có vợ hoặc đang có chồng mà chung sống như vợ chồng với người khác;

  c) Chưa có vợ hoặc chưa có chồng mà chung sống như vợ chồng với người mà mình biết rõ là đang có chồng hoặc đang có vợ;"

Theo đó, nếu chứng minh được rằng chồng bạn và dì bạn có hành vi chung sống như vợ chồng với nhau thì hành vi này đủ điều kiện để bị xử lý vi phạm hành chính. Như vậy, chị có thể nộp đơn khởi kiện lên Cơ quan Công an cấp huyện để yêu cầu giải quyết.