Không ký hợp đồng lao động có phải bồi thường khi gây thiệt hại?

1. Luật sư tư vấn về vấn đề bồi thường thiệt hại trong lĩnh vực lao động

Trong đời sống thường ngày, không thể tránh khỏi việc có những mất mát, thiệt hại, đặc biệt là đối với những doanh nghiệp. Rõ ràng khi có thiệt hại thì phải đặt ra trách nhiệm bồi thường thiệt hại thuộc về cá nhân, tổ chức nào? Cần làm thế nào để tiến hành đòi bồi thường thiệt hại? Quy trình xử lý ra sao?

Trách nhiệm bồi thường thiệt hại không chỉ bảo đảm việc đền bù tổn thất gây ra mà còn mang tính giáo dục mọi người cần cẩn trọng, tuân thủ những quy định của pháp luật. Đối với người lao động trong các doanh nghiệp, khi có tổn thất xảy ra, vấn đề quy trách nhiệm cụ thể cho từng người lao động là điều tất yếu. Nhưng trong những trường hợp nào người lao động phải bồi thường hay quá trình xử lý lỗi của người lao động dẫn đến thiệt hại xảy ra là điều không phải ai cũng có thể nắm rõ.

Nếu bạn đang gặp phải những vướng mắc trên, hãy liên hệ Tổng đài của Luật Minh Gia theo số điện thoại tổng đài trực tuyến 1900.6169 để chúng tôi có thể giải đáp và hỗ trợ cho bạn. Ngoài ra, bạn có thể gửi yêu cầu về hòm thư: lienhe@luatminhgia.vn nếu bạn muốn chúng tôi tư vấn bằng văn bản. Trường hợp bạn muốn trực tiếp trao đổi, gặp gỡ Luật sư, bạn hãy đặt lịch tư vấn và đến văn phòng của chúng tôi.

2. Trách nhiệm bồi thường thiệt hại của người lao động trong trường hợp không có hợp đồng lao động

CÂU HỎI TƯ VẤN: Em làm việc cho một công ty dịch vụ và đảm nhận vị trí kho từ tháng 7/2018 đến tháng 4/2019, không có hợp đồng lao động và không đóng bảo hiểm, sau khi làm được vài tháng thì xếp có bảo em viết một bản cam kết với nội dung như sau: "cam kết làm việc tại công ty từ tháng 7/2018 đến tháng 7/2020. Nếu không làm đúng như bản cam kết thì tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm (mất quyền lợi về tiền lương và tiền cọc)". vì trong công ty thì mỗi tháng nhân viên phải để số tiền cọc là 300.000 vnd được trừ trực tiếp trong lương. Bản cam kết chỉ có 1 bản duy nhất bên phía công ty giữ. Sau đó em báo nghỉ gần một tháng rồi mới nghỉ, Nhưng trước khi nghỉ vì em có việc gia đình nên xin xếp nghỉ ít ngày thì xếp gọi điện cho chồng em và dọa sẽ kiện em về tội làm mất và ăn cắp tài sản công ty (vì em chưa bàn giao đầy đủ). Ngày hôm sau em bảo chồng em đến công ty và bàn giao đủ số tiền mà em đang cầm của cty. Rồi sau đó bẳt em kiểm kê lại kho nhưng khi em vào công ty làm thì không bàn giao cho em bất cứ giấy tờ gì liên quan đến công việc, nay em nghỉ rồi mà cty gọi điện bảo em lên kiểm kho và bàn giao tất cả liên quan đến công việc. Em cũng đã tao điều kiện, sắp xếp công việc cá nhân và lên kiểm kho nhưng công ty không tạo điều kiện cho e kiểm kho (gần 1 tuần mà kiểm kho được 4 buổi, kiểm kho không theo mạch buổi kiểm buổi không, hàng hóa ra vào lộn xộn). Bây giờ em không lên cty nữa và cũng không kiểm kho nữa (vì công ty bắt em phải chịu khoản tổn thất tính đến ngày kiểm kho xong, nhưng trong thời gian em không có  mặt tại công ty thì có người khác thay thế vị trí của em và chưa chắc chắn là bạn đó có làm mất hàng hay không).Trong quá trình làm việc thì em có làm mất tài sản của công ty với giá trị tiền mặt là hơn 3 triệu đồng. Trong khi đó tiền cọc của em là 3 triệu công thêm tiền lương của em nữa là 7 triệu đồng.Vậy em mong các luật sư tư vấn giúp em là liệu em có phải chịu trách nhiệm trước pháp luật và đền bù thiệt hại của kho hay không ?

TRẢ LỜI: Cảm ơn bạn đã gửi câu hỏi tư vấn đến công ty Luật Minh Gia, trường hợp của bạn chúng tôi xin tư vấn như sau:

Thứ nhất, về việc phát sinh quan hệ lao động.

Bộ luật lao động 2012 quy định: “Quan hệ lao động là quan hệ xã hội phát sinh trong việc thuê mướn, sử dụng lao động, trả lương giữa người lao động và người sử dụng lao động”. Theo thông tin bạn cung cấp thì bạn và công ty đã phát sinh quan hệ lao động, tuy nhiên lại không ký hợp đồng lao động.

Điều 15 Bộ luật lao động 2012 cũng quy định: “Hợp đồng lao động là sự thoả thuận giữa người lao động và người sử dụng lao động về việc làm có trả lương, điều kiện làm việc, quyền và nghĩa vụ của mỗi bên trong quan hệ lao động”. Hợp đồng lao động phải được giao kết bằng văn bản và được làm thành 02 bản, người lao động giữ 01 bản, người sử dụng lao động giữ 01 bản, trừ trường hợp quy định tại khoản 2 Điều này. Đối với công việc tạm thời có thời hạn dưới 03 tháng, các bên có thể giao kết hợp đồng lao động bằng lời nói (Điều 16 Bộ luật lao động 2012).

Bộ luật lao động 2012 cũng quy định về những hành vi NSDLĐ không được làm khi giao kết, thực hiện hợp đồng lao động tại Điều 20 như sau:

“1. Giữ bản chính giấy tờ tuỳ thân, văn bằng, chứng chỉ của người lao động.

2. Yêu cầu người lao động phải thực hiện biện pháp bảo đảm bằng tiền hoặc tài sản khác cho việc thực hiện hợp đồng lao động.”

Theo như thông tin bạn cung cấp, giữa bạn và công ty đã ký một bản cam kết với nội dung: "cam kết làm việc tại công ty từ tháng 7/2018 đến tháng 7/2020. Nếu không làm đúng như bản cam kết thì tôi xin chịu hoàn toàn trác nhiệm ( mất quyền lợi về tiền lương và tiền cọc)", như vậy, nội dung bản cam kết này đã vi phạm quy định tại Điều 20 Bộ luật lao động 2012 như trên, công ty không có quyền giữ lại 300.000 đồng làm tiền cọc và bạn có quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động theo quy định của pháp luật.

Thứ hai, về việc đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động.

Bạn có quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động theo quy định tại Điều 37 Bộ luật lao động 2012. Tuy nhiên khi nghỉ việc bạn phải thực hiện thủ tục báo trước cho công ty của mình, tức là báo trước đủ 30 ngày đối với hợp đồng lao động có xác định thời hạn hoặc đủ 45 ngày đối với hợp đồng lao động không xác định thời hạn.

Theo như thông tin bạn cung cấp, trước khi nghỉ việc, bạn đã báo trước cho công ty gần một tháng, như vậy bạn đã vi phạm về thời hạn báo trước cho công ty, tức là bạn đã đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động trái pháp luật. Khi nghỉ việc bạn có trách nhiệm bàn giao công việc cho công ty.

Trách nhiệm của công ty khi chấm dứt hợp đồng lao động được quy định tại Điều 47 Bộ luật lao động 2012, cụ thể là hai bên có trách nhiệm thanh toán đầy đủ các khoản có liên quan đến quyền lợi của mỗi bên, tức công ty phải trả cho bạn tiền cọc 3 triệu đồng và tiền lương 7 triệu đồng mà công ty đang giữ của bạn.

Thứ ba, về vấn đề bồi thường.

Đối với việc đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động trái pháp luật, bạn phải có trách nhiệm bồi thường cho công ty một nửa tháng tiền lương, ngoài ra do bạn vi phạm thời hạn báo trước nên phải bồi thường cho công ty một khoản tiền tương ứng với tiền lương của bạn trong những ngày không báo trước.

Đối với việc bồi thường thiệt hại, Điều 130 Bộ luật lao động 2012 quy định:

“1. Người lao động làm hư hỏng dụng cụ, thiết bị hoặc có hành vi khác gây thiệt hại tài sản của người sử dụng lao động thì phải bồi thường theo quy định của pháp luật.

Trường hợp người lao động gây thiệt hại không nghiêm trọng do sơ suất với giá trị không quá 10 tháng lương tối thiểu vùng do Chính phủ công bố được áp dụng tại nơi người lao động làm việc, thì người lao động phải bồi thường nhiều nhất là 03 tháng tiền lương và bị khấu trừ hằng tháng vào lương theo quy định tại khoản 3 Điều 101 của Bộ luật này.

2. Người lao động làm mất dụng cụ, thiết bị, tài sản của người sử dụng lao động hoặc tài sản khác do người sử dụng lao động giao hoặc tiêu hao vật tư quá định mức cho phép thì phải bồi thường thiệt hại một phần hoặc toàn bộ theo thời giá thị trường; trường hợp có hợp đồng trách nhiệm thì phải bồi thường theo hợp đồng trách nhiệm; trường hợp do thiên tai, hoả hoạn, địch họa, dịch bệnh, thảm họa, sự kiện xảy ra khách quan không thể lường trước được và không thể khắc phục được mặc dù đã áp dụng mọi biện pháp cần thiết và khả năng cho phép thì không phải bồi thường.”

Theo như thông tin bạn cung cấp thì trong quá trình làm việc thì em có làm mất tài sản của công ty với giá trị tiền mặt là hơn 3 triệu đồng, như vậy bạn phải bồi thường cho công ty số tiền này.

Đối với thiệt hại của kho, bạn đã sắp xếp công việc để lên kiểm kho nhưng phía công ty không hợp tác, nếu thiệt hại của kho xuất phát từ lỗi của công ty thì bạn không phải bồi thường, còn nếu thiệt hại xuất phát từ lỗi của bạn thì bạn phải bồi thường theo quy định tại Điều 130 Bộ luật lao động 2012 đã nêu ở trên.