Luật sư Phùng Gái

Xác định di chúc miệng hợp pháp và phân chia di sản thừa kế theo pháp luật?

Câu hỏi tư vấn: Bố cháu là con trai cả trong 1 gia đình có 7 anh chị em ( gồm 4 nam và 3 nữ), bố cháu chung sống và có tranh nhiệm nuôi dưỡng ông bà khi ốm đau... Ông cháu đã mất cách đây hơn 10 năm, sổ bìa đỏ đứng tên ông nội cháu, trước khi mất ông không viết di chúc, chỉ nói mồm là chia đất đai cho các con và số đất đó được địa chính thị trấn ghi rõ trong sơ đồ.

 

Ông cháu có mảnh đất rộng 703 m2 chiều dài là 37m2 rộng là 19m2 ông chia cho con gái cả và 2 người con trai thứ là 285 m2 (15*19 m2) gần 1 nửa nhỏ số đất ông có, số đất còn lại ông chia cho người con trai út là 95 m2 (5*19 m2), còn lại là 323 m2 (17*19 m2,  trước đó khi ông mất, ông bà và bố mẹ cháu ở trên ngôi nhà sàn có diện tích 15*6m2, còn 2* 13m2 là sân và vườn) ông nói để lại cho bố cháu, phải có trách nhiệm nuôi dưỡng ông bà khi ốm đau bệnh tật.

 

Sau khi ông mất, bà nội cháu muốn sửa lại nhà nên trên mảnh đất đó bố cháu đã gỡ nhà sàn, xây dựng nhà kiên cố (nhà xây 2 tầng 1 tum) với tổng diện tích là 10*15 m2 để ở, nên thừa ra 7m chiều dài bám mặt đường. Giờ đây sau hơn 10 năm ông mất, nhận thấy sức khỏe của mình có phần yếu đi, sợ sau khi bà mất sẽ có tranh chấp đất đai, bà cháu muốn chuyển quyền sở hữu đất sang tên bố cháu nhưng 2 người cô (tức người con gái chưa được chia đất) đã đi lấy chồng từ trước năm 1990 về đòi chia lại gia tài, đòi phần đất có diện tích là 7*19 m2 ( phần đất còn thừa ra sau khi tháo gỡ nhà sàn) biết được việc chuyển nhương bìa đỏ phải có biên bản hop gia đình, thì mới được phép chuyển nhượng, nên 2 người cô này kiên quyết phản đối, không ký vào biên bản họp gia đình, đòi sau khi bà mất mảnh đất còn lại (17*19 m2) phải chia cho người cô đó (7*19 m2).

 

Bố cháu lên hỏi phòng địa chính huyện thì họ nói có luật nếu chủ bìa đỏ chết tài sản của người đó sẽ chia đều cho các người con (có nghĩa là số đất còn lại 323m2 chia cho 7 người con không phân biệt nam hay nữ) có đúng không ạ? bà cháu đã viết di chúc để lại tài sản cho bố cháu, có người làm chứng, có chữ ký của 5 người con (thiếu 2 chữ ký của người con gái kia) thì đã đủ hiệu lực chưa ạ (lên văn phòng thị trấn họ nói đủ 7 chữ ký thì mới cho xác nhận, nên chưa hoàn thành được di chúc).

 

Bây giờ gia đinh cháu phải xử lý việc này như thế nào cho đúng pháp luật? nếu như bị mất thì tiền xây nhà (do bố cháu tích góp và vay mượn mà có được) thì phải đền bù như thế nào ạ? luật sư làm ơn trả lời thắc mắc giúp cháu với ạ. Cháu cảm ơn luật sư!

 

Trả lời tư vấn: Cảm ơn bạn đã gửi câu hỏi đề nghị tư vấn tới công ty Luật Minh Gia, với trường hợp của bạn chúng tôi tư vấn như sau:

 

Theo quy định cuả Bộ luật dân sự năm 2015 về di chúc miệng. Cụ thể:

 

Điều 629. Di chúc miệng

 

1. Trường hợp tính mạng một người bị cái chết đe dọa và không thể lập di chúc bằng văn bản thì có thể lập di chúc miệng.

 

2. Sau 03 tháng, kể từ thời điểm di chúc miệng mà người lập di chúc còn sống, minh mẫn, sáng suốt thì di chúc miệng mặc nhiên bị hủy bỏ

 

Điều 630. Di chúc hợp pháp

...

5. Di chúc miệng được coi là hợp pháp nếu người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng của mình trước mặt ít nhất hai người làm chứng và ngay sau khi người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng, người làm chứng ghi chép lại, cùng ký tên hoặc điểm chỉ. Trong thời hạn 05 ngày làm việc, kể từ ngày người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng thì di chúc phải được công chứng viên hoặc cơ quan có thẩm quyền chứng thực xác nhận chữ ký hoặc điểm chỉ của người làm chứng.

 

Như vậy, đối chiếu quy định trên với trường hợp của bạn thì việc ông trước khi mất nói bằng miệng chia đất đai cho các con và định đoạt toàn bộ tản sản của ông, bà (được coi là di chúc miệng) nhưng việc ông nói không được những người làm chứng ghi chép lại, ký tên và cũng không được công chứng nên xác định việc định đoạt của ông là chia mảnh đất rộng 703 m2 chiều dài là 37m2 rộng là 19m2 ông chia cho con gái cả và 2 người con trai thứ là 285 m2 (15*19 m2); chia cho người con trai út là 95 m2 (5*19 m2), còn lại là 323 m2 ông bà và gia đình bạn sử dụng là không có căn cứ, không phù hợp với quy định pháp luật,

 

Đối với việc bên địa chính xã ghi nhận vị trí của từng người trên sơ đồ thì phải xem họ căn cứ vào đâu để xác định, nếu căn cứ vào việc ông nói miệng chia đất thì đương nhiên việc xác định trên sơ đồ là không phù hợp với quy định, 7 người con của ông bà không thể dựa vào việc xác định trên để mặc nhiên công nhận ông đã chia phần cho mình được - tức toàn bộ diện tích 703m2 vẫn được coi là tài sản chung của ông, bà. Theo đó, sau khi ông mất thì việc chia phần di sản của ông sẽ được chia thừa kế theo pháp luật cho những người thừa kế hợp pháp căn cứ tại Bộ luật dân sự năm 2015. Cụ thể:

 

Điều 650. Những trường hợp thừa kế theo pháp luật

 

1. Thừa kế theo pháp luật được áp dụng trong trường hợp sau đây:

 

a) Không có di chúc;

 

b) Di chúc không hợp pháp;

...

Điều 651. Người thừa kế theo pháp luật

 

1. Những người thừa kế theo pháp luật được quy định theo thứ tự sau đây:

 

a) Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;

 

b) Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;

 

c) Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột; chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.

 

2. Những người thừa kế cùng hàng được hưởng phần di sản bằng nhau.

 

3. Những người ở hàng thừa kế sau chỉ được hưởng thừa kế, nếu không còn ai ở hàng thừa kế trước do đã chết, không có quyền hưởng di sản, bị truất quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.

 

Theo đó, về nguyên tắc tài sản chung của ông, bà sẽ được chia đôi, bà được 1/2 tài sản (tương đương 350m2) và ông được 1/2 còn lại (350m2). Trong đó, vì ông mất di chúc lại không hợp pháp nên phần di sản tương đương 350m2 của ông sẽ được chia thừa kế theo pháp luật cho bà và 7 người con trong gia đình - tức thay vì hai người con kia của ông bà đòi chia phần trong diện tích 323m2 còn lại (theo như phân chia trên của ông thì đây là diện tích còn lại sử dụng nhưng chưa định đoạt) thì sẽ có quyền phân chia trong phạm vi số di sản còn lại của ông là 350m2 trên. Do vậy, trong trường hợp để được giải quyết thì gia đình bạn (7 người con của ông và bà) sẽ phải thỏa thuận lại với nhau về việc phân chia đối với phần di sản của ông, nếu không thỏa thuận được thì có thể làm đơn khởi kiện ra Tòa để phân chia. Riêng đối phần tài sản mà bố bạn xây dựng lên nếu sau phân chia ai là người được sử dụng phần đất đó thì sẽ có nghĩa vụ hoàn trả chi phí mà gia đình bạn đã bỏ ra để xây dựng.

 

- Liên quan tới việc bà lập di chúc: Đối với diện tích 323m2 đất đang sử dụng như đã nêu trên vì ngay từ đầu việc phân chia là không đúng quy định pháp luật, nên sẽ phải xác định phân chia lại từ đầu để giải quyết. Theo đó, sau khi phân chia xong thì trong phạm vi tài sản này của bà (1/2 tài sản trong khối tài sản chung ông, bà và 1 phần di sản bà được hưởng từ di sản ông để lại) có quyền lập di chúc để lại cho bố bạn mà không cần chữ ký của các thành viên còn lại trong gia đình. 

 

Trên đây là nội dung tư vấn của chúng tôi về vấn đề bạn quan tâm. Nếu còn vướng mắc, chưa rõ hoặc cần hỗ trợ pháp lý khác bạn vui lòng liên hệ qua Email hoặc gọi điện đến Tổng đài luật sư tư vấn luật trực tuyến - 1900.6169 để được giải đáp, hỗ trợ kịp thời

 

Trân trọng

CV P.Gái  - Công ty Luật Minh Gia

Liên hệ để được hỗ trợ nhanh nhất

Liên hệ tư vấn
Chat zalo