Tranh trấp về thừa kế đất đai không có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất khi bố mẹ mất

Nội dung câu hỏi;Xin chào Luật sư, Mong Luật sư tư vấn giúp tôi . Mẹ tôi có 4 người con . Nguyên gia đình chúng tôi có thửa đất thổ cư do Ông Ngoại đã chết, Bà Ngoại đã chết) để lại cho Ba Má tôi, tuy nhiên ba má cũng đã chết. Ngày Ba Má còn sống việc mua bán là quyền quyết định của Ba Má và từ năm 1990 đến nay anh chị em cùng quản lý thửa đất đó. Do hoàn cảnh anh chị em chúng tôi mưu sinh mỗi người một phương, có giao thửa đất đó cho em gái N và em rễ làm nhà ở và trông coi. Đến năm 1992 Thành phố quy hoạch mở rộng Quốc lộ 14B, gia đình Ba Má dời về khu đất đó làm nhà trước cho em trai út là  V ở và lo toan hương khói Ông Bà, Ba Má (nay em út  V đã chết năm 2011) . Từ đó, anh chị em chúng tôi làm nhà thờ chung, hằng năm vào ngày giỗ kỵ Ông Bà, Ba Má, em Út, anh chị em chúng tôi thường xuyên họp mặt. Kính thưa Luật sư:Em gái tôi là N không muốn ở trên đất đó nữa, hai vợ chồng muốn bán về bên chồng làm nhà ở. Anh chị em trong gia đình không thống nhất cho bán. Tôi thấy thương cho vợ chồng, đơn phương một mình ký cho vợ chồng em bán cho Ông   Đ năm 1992 để lấy tiền về làm nhà bên đất gia đình chồng cho. Tôi sai lầm đã ký bán,song vợ chồng em gái tôi không dọn về nhà chồng mà tiếp tục dựng nhà kế bên ở và từ đó đến nay anh chị em luôn xung đột, tranh chấp nhau về đất đai.

Đến năm 1994 Ông anh tôi là T về làm nhà trên khu đất kế bên đến nay.Kính thưa Luật sư :Tuy nhiên anh chị em chúng tôi không nắm rõ việc em gái tôi là đã khai nhận sởhữu toàn bộ khu đất mà không thông qua ý kiến anh chị em trong gia đình , trong đó thửa đất chung đã có nhà thờ và nhà ông T. Lúc chưa có chỉ thịàm sổ đỏ tôi đã ký cho em gái  tôi bán cho Ông  Đ 500m2.Khi làm sổ đỏ  vợ chồng em gái sở hữu khai nhận đại diện pháp luật với sổ đỏdiện tích là :  1.614,3 m2,  và từ đó em gái tôi toàn quyền quyết địnhkhông thống nhất phân chia thừa kế cho những người còn lại trong gia đình. Mặcdù, chúng tôi có sự hỗ trợ của chính quyền địa phương hòa giải, phân chia nhưng không thành.Kính Thưa Luật : Ông anh tôi T đòi lấy hơn 500m2 và em gái tôi đã xây tường tổng diện tích là :495.5m2 song hai người không công nhận nhà thờ và đòi đất còn lại chia làm 4 anh chị em. Bất bình trước hành động của em gái và anh T ,chị em tôi cùng gia tộc đồng ý khởi kiện nhờ gửi tòa xem xét được để lại nhà thờ 200m2 cho hai anh em đứng tên và số đất còn lại cho tôi . 

Trả lời: Cám ơn bạn đã gửi câu hỏi đến công ty Luật Minh Gia, với câu hỏi cuả bạn chúng tôi xin tư vấn như sau:

Căn cứ theo Khoản 1.3 Nghị quyết 02 năm 2004 của hội đồng thẩm phán về việc xác định quyền sử dụng đất là di sản thừa kế. Cụ thể:

"1. Xác định quyền sử dụng đất là di sản

1.1. Đối với đất do người chết để lại (không phân biệt có tài sản hay không có tài sản gắn liền với quyền sử dụng đất) mà người đó đã có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất theo Luật Đất đai năm 1987, Luật Đất đai năm 1993, Luật Đất đai năm 2003 thì quyền sử dụng đất đó là di sản.

1.2. Đối với trường hợp đất do người chết để lại mà người đó có một trong các loại giấy quy định tại các Khoản 1, 2 và 5 Điều 50 của Luật Đất đai năm 2003, thì kể từ ngày 01/7/2004 quyền sử dụng đất đó cũng là di sản, không phụ thuộc vào thời điểm mở thừa kế.

1.3. Trường hợp người chết để lại quyền sử dụng đất mà đất đó không có một trong các loại giấy tờ được hướng dẫn tại tiểu mục 1.1 và tiểu mục 1.2 mục 1 này nhưng có di sản là nhà ở, vật kiến trúc khác (như: nhà bếp, nhà tắm, nhà vệ sinh, giếng nước, nhà để ô tô, nhà thờ, tường xây làm hàng rào gắn với nhà ở, các công trình xây dựng trên đất được giao để sử dụng vào mục đích sản xuất, kinh doanh như nhà xưởng, kho tàng, hệ thống tưới, tiêu nước, chuồng trại chăn nuôi hay vật kiến trúc khác hoặc trên đất có các tài sản khác như cây lấy gỗ, cây lấy lá, cây ăn quả, cây công nghiệp hay các cây lâu năm khác) gắn liền với quyền sử dụng đất đó mà có yêu cầu chia di sản thừa kế, thì cần phân biệt các trường hợp sau:

a) Trong trường hợp đương sự có văn bản của Ủy ban nhân dân cấp có thẩm quyền xác nhận việc sử dụng đất đó là hợp pháp, nhưng chưa kịp cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, thì Toà án giải quyết yêu cầu chia di sản là tài sản gắn liền với quyền sử dụng đất và quyền sử dụng đất đó.

b) Trong trường hợp đương sự không có văn bản của Ủy ban nhân dân cấp có thẩm quyền xác nhận việc sử dụng đất đó là hợp pháp, nhưng có văn bản của Ủy ban nhân dân cấp có thẩm quyền cho biết rõ là việc sử dụng đất đó không vi phạm quy hoạch và có thể được xem xét để giao quyền sử dụng đất, thì Toà án giải quyết yêu cầu chia di sản là tài sản gắn liền với quyền sử dụng đất. Đồng thời phải xác định ranh giới, tạm giao quyền sử dụng đất đó cho đương sự để Ủy ban nhân dân cấp có thẩm quyền tiến hành các thủ tục giao quyền sử dụng đất và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho đương sự theo quy định của pháp luật về đất đai.

c) Trong trường hợp Ủy ban nhân dân cấp có thẩm quyền có văn bản cho biết rõ việc sử dụng đất đó là không hợp pháp, di sản là tài sản gắn liền với quyền sử dụng đất không được phép tồn tại trên đất đó, thì Toà án chỉ giải quyết tranh chấp về di sản là tài sản trên đất đó.

1.4. Trường hợp người chết để lại quyền sử dụng đất mà đất đó không có một trong các loại giấy tờ quy định tại tiểu mục 1.1, tiểu mục 1.2 mục 1 này và cũng không có di sản là tài sản gắn liền với quyền sử dụng đất được hướng dẫn tại tiểu mục 1.3 mục 1 này, nếu có tranh chấp thì thuộc thẩm quyền giải quyết của Ủy ban nhân dân theo quy định của pháp luật về đất đai.'

Đối chiếu quy định trên với trường hợp của bạn thì mảnh đất trên thuộc quyền sở hữu của bố, mẹ bạn. Do đó, khi bố mẹ mất đi toàn bộ di sản trên được xác định là di sản thừa kế và đươc phân chia cho những người thuộc hàng thừa kế theo Điều 650 Bộ luật dân sự 2015. Cụ thể:

"Điều 650. Những trường hợp thừa kế theo pháp luật

1. Thừa kế theo pháp luật được áp dụng trong trường hợp sau đây:

a) Không có di chúc;

b) Di chúc không hợp pháp;

c) Những người thừa kế theo di chúc chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc; cơ quan, tổ chức được hưởng thừa kế theo di chúc không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế;

d) Những người được chỉ định làm người thừa kế theo di chúc mà không có quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.

2. Thừa kế theo pháp luật cũng được áp dụng đối với các phần di sản sau đây:

a) Phần di sản không được định đoạt trong di chúc;

b) Phần di sản có liên quan đến phần của di chúc không có hiệu lực pháp luật;

c) Phần di sản có liên quan đến người được thừa kế theo di chúc nhưng họ không có quyền hưởng di sản, từ chối nhận di sản, chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc; liên quan đến cơ quan, tổ chức được hưởng di sản theo di chúc, nhưng không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế." 

Như vậy, những người thừa kế được hưởng đối với di sản bố mẹ bao gồm ông bà nội, ngoại (nếu có) và 4 anh chị em của bạn, mỗi người được hưởng phần di sản bằng nhau. Theo đó, việc anh T và người em út tự phân chia và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất mà không có sự đồng ý của các thừa kế khác là trái với quy định pháp luật. Do vậy, để đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của mình thì các đồng thừa kế có quyền làm đơn khởi kiện ra Tòa án tuyên hủy quyết định cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất trước đó cho em bạn và yêu cầu phân chia di sản thừa kế.

Trên đây là nội dung tư vấn của Luật Minh Gia về vấn đề bạn hỏi và quan tâm. Nếu còn vướng mắc, chưa rõ cần luật sư giải đáp, bạn vui lòng gọi đến Tổng đài tư vấn pháp luật trực tuyến của chúng tôi - Số điện thoại liên hệ: 1900.6169 để được hỗ trợ kịp thời.

Trân trọng.
Luật gia / CV tư vấn: Phương Hà  - Luật Minh Gia