Người lập di chúc có cần sự có mặt của tất cả con cái không?

Nội dung tư vấn: Chào Luật sư, tôi có 1 vài vấn đề mong luật sư giúp đỡ cho. Gia đình tôi có 5 người, ba mẹ và 3 anh em tôi. Ba tôi bị tai biến liệt nửa người bên trái được 3 năm, mẹ bệnh mất được 2 năm. Trước khi mẹ mất không biết có làm di chúc chưa, nhưng nghe ba nói ba và mẹ có làm ủy quyền cho em út lấy lãi ngân hàng để lo cho ba. Rồi trong khoản 2 năm mẹ mất, em út có dẫn luật sư qua nhà cho ba làm di chúc, có anh hai làm chứng, không có tôi vì nhà giấu tôi, bên luật sư quay phim và ghi âm những lời nói của ba và cùng nhau ký tên vào tờ di chúc (tất cả chuyện trên đều do anh hai kể lại) Tôi xin hỏi là: Tờ di chúc đó có hợp pháp không khi không có mặt tôi, út giấu tôi dẫn luật sư qua nhà và ba bị tai biến? Còn phần tài sản thì ba mẹ đều đứng tên riêng, vậy khi mẹ mất, tôi nghe nói là bên CA quận tự chuyển hết tài sản của mẹ đứng tên qua cho ba, mà không cần chữ ký của các con khi ra công chứng để chuyển quyền thừa kế của mẹ qua ba, đúng không LS? Và tôi có mất quyền thừa kế và quyền lợi không? Ba tôi bây giờ rất sợ bà nghe lời út vì út là người nắm tiền hàng tháng để lo cho ba, út tôi tính rất nóng và hỗn. Tôi có ghi âm mỗi lần nói chuyện hay gây lộn với út, út đã từng nói là đừng nghe ba nói vì ba bị tai biến, và nhiều chuyện khác... Tôi trình bày nếu có gì sai sót, mong Luật sư bỏ qua. Kính chào.

Trả lời tư vấn: Cám ơn bạn đã gửi thông tin tư vấn đến Công ty Luật Minh Gia, trường hợp của bạn chúng tôi giải quyết như sau:

Trước hết, gia đình bạn cần phải làm thủ tục thỏa thuận phân chia di sản thừa kế do mẹ bạn để lại. Nếu mẹ bạn có để lại di chúc thì việc phân chia sẽ thực hiện theo di chúc, còn nếu mẹ bạn mất không để lại di chúc thì việc việc thừa kế sẽ là thừa kế theo pháp luật (việc ủy quyền cho em út không đủ điều kiện để thay thế di chúc).

Căn cứ Điều 651 Bộ luật dân sự 2015 thì những người thừa kế theo pháp luật được quy định theo thứ tự sau đây:

"1. Những người thừa kế theo pháp luật được quy định theo thứ tự sau đây:

a) Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;

b) Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;

c) Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột; chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.

2. Những người thừa kế cùng hàng được hưởng phần di sản bằng nhau.

3. Những người ở hàng thừa kế sau chỉ được hưởng thừa kế, nếu không còn ai ở hàng thừa kế trước do đã chết, không có quyền hưởng di sản, bị truất quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản."

Theo đó, ông bà ngoại, bố và ba anh em bạn sẽ là những người thừa kế theo pháp luật và được hưởng phần di sản bằng nhau. Do đó, bên công an quận tự chuyển hết tài sản của mẹ bạn đứng tên qua cho bố bạn mà không có chữ ký của các con khi ra công chứng là làm sai quy định pháp luật. Bạn có thể gửi đơn khởi kiện đến Tòa án nhân dân cấp huyện nơi gia đình bạn cứ trú để yêu cầu chia di sản thừa kế theo pháp luật.

Đối với di chúc của bố bạn, vì di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết nên sẽ không cần sự đồng ý của một cá nhân nào. Tuy nhiên, di chúc chỉ hợp pháp khi thỏa mãn đủ các điều kiện theo quy định tại Điều 630 Bộ luật dân sự 2015:

“1. Di chúc hợp pháp phải có đủ các điều kiện sau đây:

a) Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe doạ, cưỡng ép;

b) Nội dung của di chúc không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội; hình thức di chúc không trái quy định của luật.

….

5. Di chúc miệng được coi là hợp pháp nếu người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng của mình trước mặt ít nhất hai người làm chứng và ngay sau khi người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng, người làm chứng ghi chép lại, cùng ký tên hoặc điểm chỉ. Trong thời hạn 05 ngày làm việc, kể từ ngày người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng thì di chúc phải được công chứng viên hoặc cơ quan có thẩm quyền chứng thực xác nhận chữ ký hoặc điểm chỉ của người làm chứng.”

Như vậy, nếu ba bạn bị tai biến liệt nửa người mà trong khi lập di chúc vẫn minh mẫn, sáng suốt, không bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép; đồng thời nội dung di chúc không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội; việc lập di chúc đã có ít nhất hai người làm chứng, có ghi chép, cùng ký tên và đã được đem đi công chức thì di chúc đó sẽ hợp pháp mà không cần sự có mặt của bạn. Trong trường hợp di chúc của bố bạn hợp pháp mà trong di chúc không để tài sản cho bạn thì bạn cũng sẽ không được hưởng di sản thừa kế, trừ trường hợp bạn chưa thành niên hoặc đã thành niên mà không có khả năng lao động thì “vẫn được hưởng phần di sản bằng hai phần ba suất của một người thừa kế theo pháp luật nếu di sản được chia theo pháp luật, trong trường hợp họ không được người lập di chúc cho hưởng di sản hoặc chỉ cho hưởng phần di sản ít hơn hai phần ba suất đó” (Căn cứ Khoản 1 Điều 644 Bộ luật dân sự 2015)

Tóm lại, bạn chỉ có quyền thừa kế đối với di sản mẹ bạn để lại, còn nếu trong nội dung di chúc bố bạn không để lại di sản cho bạn thì bạn sẽ không được quyền hưởng di sản thừa kế (trừ trường hợp đã kể trên).

Trên đây là nội dung tư vấn của Luật Minh Gia về vấn đề bạn hỏi và quan tâm. Nếu còn vướng mắc, chưa rõ cần luật sư giải đáp, bạn vui lòng gọi đến Tổng đài tư vấn pháp luật trực tuyến của chúng tôi - Số điện thoại liên hệ: 1900.6169 để được hỗ trợ kịp thời.

Trân trọng.
CV tư vấn: Vũ Thảo - Luật Minh Gia