Có thể khởi kiện yêu cầu phân chia di sản thờ cúng không?

1. Luật sư tư vấn Luật Dân sự

Bộ luật dân sự 2015 ra đời đã có những quy định được bổ sung, sửa đổi trong đó có chế định thừa kế và nhiều nội dung mới được luật hóa, từng bước đáp ứng yêu cầu của xã hội. Pháp luật quy định mọi cá nhân đều có quyền lập di chúc để định đoạt tài sản của mình; để lại tài sản của mình cho người thừa kế theo pháp luật; hưởng di sản theo di chúc hoặc theo pháp luật. Di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết, những nội dung được thể hiện trong di chúc hợp pháp sẽ là căn cứ để phân chia di sản thừa kế sau này. Đồng thời, xuất phát từ nguyên tắc tôn trọng quyền tự do tín ngưỡng của nhân dân, pháp luật dân sự cho phép người lập di chúc có quyền định đoạt một phần di sản của mình để thờ cúng. Tuy nhiên, trong quá trình quản lý, sử dụng di sản thờ cúng hiện nay vẫn phát sinh tranh chấp giữa những người thừa kế.

Do vậy, nếu bạn có thắc mắc liên quan đến pháp luật Dân sự nói chung và về di sản dùng vào việc thờ cúng nói riêng, bạn cần tham khảo các quy định của Bộ luật dân sự 2015 và các văn bản pháp luật liên quan hoặc tham khảo ý kiến chuyên gia, luật sư có kinh nghiệm trong lĩnh vực này. Trường hợp bạn không có thời gian tìm hiểu hoặc không có luật sư riêng, bạn hãy liên hệ Luật Minh Gia để chúng tôi giải đáp và hướng dẫn các phương án cụ thể.

Để được hỗ trợ, tư vấn pháp lý về các vấn đề liên quan đến di sản dùng vào việc thờ cúng, bạn hãy gửi câu hỏi cho chúng tôi hoặc Gọi: 1900.6169 để được tư vấn.

Ngoài ra, bạn có thể tham khảo tình huống chúng tôi tư vấn sau đây để có thêm kiến thức bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình.

2. Tư vấn về di sản dùng vào việc thờ cúng

Hỏi: Kính gửi Công ty Luật Minh Gia. Em có 1 câu chuyện về di chúc phân chia tài sản, rất muốn nhận được sự tư vấn từ Công ty Luật để làm căn cứ. Em rất cảm ơn. Nguyên gia đình phía ngoại em có 9 người con bao gồm 5 người là ruột thịt và 4 người là cùng mẹ khác cha và cùng cha khác mẹ. Bà ngoại em hiện đang đứng tên căn nhà là tài sản di chúc. Thời điểm trước có lập di chúc và được ban tư pháp xã xác nhận với nội dung trong di chúc là căn nhà này là để nhà thờ và không ai có quyền bán nó. Sau 1 thời gian muốn cậu em đứng tên căn nhà đó thì mẹ em và 1 người dì đã ký tên đồng ý, sự việc bùng phát khi những người khác trong gia đình không chịu ký. Câu chuyện xảy ra khi lúc đó thuận thảo ạ. Giờ đây tình cảm trong gia đình đã bị rạn nứt phân chia, nên em muốn hỏi mẹ của em có thể khởi kiện để yêu cầu Tòa án phân chia tài sản không? Việc di chúc như vậy có gây cản trở hay bất lợi gì không ạ? Quy định cụ thể thế nào mong luật sư tư vấn. Dạ em xin cảm ơn.

Trả lời: Chào bạn, cảm ơn bạn đã gửi câu hỏi đề nghị tư vấn tới Công ty Luật Minh Gia. Với câu hỏi của bạn, chúng tôi tư vấn như sau: 

Căn cứ thông tin bạn cung cấp chưa thể hiện rõ thời điểm bà ngoại của bạn mất cũng như thời điểm lập di chúc; do đó, chúng tôi áp dụng định của Bộ luật Dân sự hiện hành (Bộ luật Dân sự 2015) để đưa ra phương án giải quyết đối với vụ việc của bạn theo hai hướng như sau:

Trường hợp 1, bà ngoại của bạn vẫn còn sống:

Trong trường hợp này, bản di chúc của bà chưa phát sinh hiệu lực bởi lẽ thời điểm di chúc có hiệu lực là thời điểm mở thừa kế theo quy định tại Điều 611 và Điều 643 Bộ luật Dân sự 2015:

“Điều 611. Thời điểm, địa điểm mở thừa kế

1. Thời điểm mở thừa kế là thời điểm người có tài sản chết. Trường hợp Tòa án tuyên bố một người là đã chết thì thời điểm mở thừa kế là ngày được xác định tại khoản 2 Điều 71 của Bộ luật này.

…”

“Điều 643. Hiệu lực của di chúc

1. Di chúc có hiệu lực từ thời điểm mở thừa kế.

…”

Theo đó, tài sản được bà định đoạt trong di chúc vẫn thuộc quyền sử dụng hợp pháp của bà và bà có quyền chuyển nhượng, tặng cho,... tài sản đó cho người khác mà không ai có quyền cản trở, hạn chế. Đồng thời, mẹ và cậu của bạn không thể khởi kiện ra Tòa án để yêu cầu phân chia tài sản của bà.

Trường hợp 2, bà ngoại của bạn đã mất:

Trong trường hợp bà ngoại mất có để lại di chúc và bản di chúc đã được Công chức Tư pháp - hộ tịch cấp xã xác nhận với nội dung là căn nhà là di sản thờ cúng, không ai có quyền chuyển nhượng thì trước tiên, bạn cần phải xem xét bản di chúc đó có đáp ứng đủ các điều kiện được pháp luật quy định hay không.

Theo quy định tại Điều 630 Bộ luật Dân sự 2015, di chúc được coi là hợp pháp khi có đủ các điều kiện:

“Điều 630. Di chúc hợp pháp

1. Di chúc hợp pháp phải có đủ các điều kiện sau đây:

a) Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép;

b) Nội dung của di chúc không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội; hình thức di chúc không trái quy định của luật.

…”

Như vậy, nếu bản di chúc bà ngoại để lại đáp ứng đủ các điều kiện nêu trên thì bản di chúc đó hợp pháp. Đồng thời với nguyện vọng để lại căn nhà là di sản dùng vào việc thờ cúng thì pháp luật quy định như sau: 

“Điều 645. Di sản dùng vào việc thờ cúng

1. Trường hợp người lập di chúc để lại một phần di sản dùng vào việc thờ cúng thì phần di sản đó không được chia thừa kế và được giao cho người đã được chỉ định trong di chúc quản lý để thực hiện việc thờ cúng; nếu người được chỉ định không thực hiện đúng di chúc hoặc không theo thỏa thuận của những người thừa kế thì những người thừa kế có quyền giao phần di sản dùng vào việc thờ cúng cho người khác quản lý để thờ cúng.

Trường hợp người để lại di sản không chỉ định người quản lý di sản thờ cúng thì những người thừa kế cử người quản lý di sản thờ cúng.

Trường hợp tất cả những người thừa kế theo di chúc đều đã chết thì phần di sản dùng để thờ cúng thuộc về người đang quản lý hợp pháp di sản đó trong số những người thuộc diện thừa kế theo pháp luật.

2. Trường hợp toàn bộ di sản của người chết không đủ để thanh toán nghĩa vụ tài sản của người đó thì không được dành một phần di sản dùng vào việc thờ cúng.”

Theo quy định nêu trên, khi bà ngoại mất, bản di chúc có hiệu lực pháp luật thì di sản sẽ được phân chia cho những người thừa kế được bà chỉ định trong di chúc. Tuy nhiên, thông tin bạn đưa ra chưa nêu rõ trong di chúc của bà ngoại bạn có chỉ định người quản lý căn nhà này hay không nên chúng tôi xác định theo hai trường hợp như sau: 

- Bà ngoại bạn có chỉ định người quản lý di sản thờ cúng thì căn nhà được sử dụng vào mục đích thờ cúng sẽ do người được chỉ định trong di chúc quản lý. 

- Bà ngoại bạn không chỉ định người quản lý di sản thờ cúng thì những người thừa kế có thể thỏa thuận cử người quản lý di sản, nếu những người thừa kế chưa cử được người quản lý di sản thì người đang chiếm hữu, sử dụng, quản lý di sản tiếp tục quản lý di sản đó cho đến khi những người thừa kế cử được người quản lý di sản. Trong trường hợp không thể thỏa thuận được tất cả những người thừa kế cùng thực hiện quyền và nghĩa vụ quản lý, sử dụng di sản này. 

Như vậy, căn nhà của bà sẽ được sử dụng với mục đích thờ cúng theo di nguyện của bà trong di chúc và mẹ bạn không có quyền khởi kiện yêu cầu Tòa án phân chia di sản thờ cúng.

Trong trường hợp mẹ và cậu của bạn muốn sang tên trên giấy chứng nhận quyền sử dụng đất để cậu của bạn đứng tên thì có thể thỏa thuận với những người thừa kế khác ủy quyền cho cậu đại diện đứng tên trên giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Nếu các bên không thể thỏa thuận về vấn đề này thì tất cả những người thừa kế sẽ cùng đứng tên trên giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.